Cúc gai hay còn có tên gọi khác là cây kế sữa, có tác dụng trị tăng áp huyết, làm giảm các cơn đau suyễn và ho, hỗ trợ trị viêm gan, giải độc gan, tăng cường chức năng gan. Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu cúc gai nào hiện nay? Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!
1. Thông tin dược liệu
Tên thường gọi: Kế sữa; Cúc gai; Nhũ kế
Tên khoa học: Silybum marianum (L.) Gaertn.
Họ: Cúc (Asteraceae)
Đặc điểm dược liệu
Cây thân thảo hai năm cao 30-150cm, có thân thẳng và phân nhánh, có rễ trụ, to, dài.
Lá xanh, ôm thân màu xanh bóng loáng, thường có nhiều đốm trắng dọc theo các gân, mép có răng dạng gai mà gai lại có màu vàng và rất nhọn; các lá phía trên và ở giữa ôm lấy thân; các lá ở dưới rất to, có phiến chia thuỳ và có cuống.
Cụm hoa đầu đơn độc rộng 3-8cm. Lá bắc ngoài và giữa có một phần phụ hình tam giác màu lục thu lại thành một gai to, ở gốc có 4-6 gai nhỏ ngắn hơn ở mỗi bên.
Hoa tía hơi giống nhau đều có 5 cánh hoa, 5 nhị và bầu một ô với 2 lá noãn và 2 vòi nhuỵ phình ở gốc.
Quả bế màu đen bóng có viền vàng nhiều hay ít.
Mùa ra hoa: tháng 5-8 của năm thứ hai.
Bộ phận dùng
Toàn cây hoặc quả của cúc gai (Herba seu Fructus Silybi).
Thu hái và chế biến
Cây cúc gai ở Việt Nam trưởng thành cao từ 1,2 – 3m, bông màu đỏ tím, trái nhỏ, vỏ cứng màu nâu bóng, nhiều chấm. Toàn thân và lá có những gai nhỏ li ti đâm vào da rất nhức. Khi thu hái cây và cụm hoa phải mang bao tay dày. Tiếp đó mang đi phơi khô, nếu cần lấy quả thì đập lấy quả.
Phân bố
Cây của vùng Địa trung hải, mọc hoang ở vùng Nam nước Pháp và gần như hoang dại ở phần Nam và Trung châu Âu, Bắc Phi châu, Trung và Đông Á châu đến Bắc và Nam Mỹ.
2. Công dụng và tác dụng chính
Thành phần hóa học
Trong vòng hơn 50 năm qua, các nhà khoa học đã thành công trong việc xác định các hoạt chất có trong cây cúc gai. Quả chứa glucid mà thành phần là glucose và pentose; có các vết của một tanin catechic, một chất màu, một chất đắng, một chất cay. Có tinh dầu, các chất histamin và tyramin; còn có một phytomelan.
Đáng chú ý nhất là nhóm ba chất liên quan có tên chung là silymarin. Chất này gồm một nhóm hỗn hợp gọi là flavonolignands (silybinin, silychristin và silydianin) mà tên gọi thông thường là silymarin. Phần lớn những sản phẩm của cây cúc gai được bào chế đúng tiêu chuẩn và tinh chất của nó được trích ra từ hạt và trái chứa vào khoảng 70 đến 80 phần trăm chất flavonolignands.
Tính vị
Vị đắng, tính hàn.
Quy kinh
Chưa có dữ liệu cập nhật.
Tác dụng dược lý
Có tác dụng hạ nhiệt, cầm máu, trừ lỵ, làm tăng huyết áp, giảm các cơn dau suyễn và ho, đau gan. Nếu bạn thắc mắc cây cúc gai có tác dụng gì, trị bệnh gì thì câu trả lời là:
- Chữa bệnh gan: Chất silymarin trong kết sữa có khả năng ổn định tế bào gan, kích thích RNA polymerase hoạt động để tổng hợp protein ở tế bào gan. Ngoài ra, nó cũng hỗ trợ điều trị xơ gan, sửa chữa các tế bào bị tổn thương và tăng cường phát triển tế bào mới.
- Điều trị xơ vữa động mạch: Nhờ vào khả năng điều chỉnh nồng độ cholesterol, làm sạch máu, ngăn chặn các tổn thương oxy hóa trong thành động mạch.
- Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư: Chất antioxidant trong hợp chất silymarin còn có khả năng ức chế sự phát triển của khối u di căn.
- Kiểm soát bệnh tiểu đường nhờ chất silymarin
- Chống nắng cho da: Trong hợp chất silymarin có chứa phytochemical có tác dụng ức chế tia UV.
- Chống lão hóa: Do giàu hoạt chất oxy hóa, các chiết xuất cây cúc gai còn có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp trung hòa gốc tự do, ngăn chặn chứng lão hóa da.
Cách dùng và liều lượng
Đối với người trên 18 tuổi
- Bệnh nhân viêm gan do virus cấp tính: 160 – 800mg silymarin, uống 3 lần/ngày, chia đều để dùng trong 3 tuần.
- Viêm mũi dị ứng: 140mg, dùng 3 lần/ngày, uống liên tục trong một tháng.
- Chống oxy hóa: 140mg, uống 3 lần/ngày, liên tục trong 3 tuần.
- Hỗ trợ trị xơ gan: 160 – 800mg, uống 2 – 3 lần/ngày, kiên trì sử dụng trong 2 năm.
- Đái tháo đường (loại 2): 200 – 230mg, uống 1 – 3 lần/ngày trong 4 tuần.
- Gan tổn thương do thuốc hoặc chất độc: 160 – 800mg/, uống 3 lần/ngày trong 15 ngày.
- Bệnh thận tiểu đường: 140mg, uống 3 lần/ngày, trong 3 tháng.
- Cholesterol cao: 200 – 600mg, uống 1 – 3 lần/ngày, dùng trong 4 tháng.
Đối với trẻ dưới 18 tuổi
- Trường hợp tổn thương gan do thuốc hoặc chất độc: 80 – 320 mg, uống 1 lần/ngày trong 28 ngày.
3. Bài thuốc chữa bệnh
Người bị suy giảm chức năng gan do uống rượu bia, gan yếu, điều trị thuốc tây dài ngày, nhiễm độc, tiếp xúc với hóa chất độc hại, có thể sắc uống cây cúc gai với cách dùng như sau:
- Cách 1: Dùng rễ sống hoặc nấu chín
- Cách 2: Dùng lá sống hoặc sắc lấy nước. Trước khi dùng nên cạo sạch gai ở lá. Nên chọn lá nón, khi nấu nước có vị hơi ngọt, dễ uống, khi thời tiết nóng và khô, lá thường có vị đắng.
- Cách 3: Dùng thân cây, bóc vỏ ngâm trước rồi sắc với nước. Nên dùng vào ùa xuân khi chúng còn non để có hiệu quả tốt nhất.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu
Trong quá trình điều trị bệnh bằng cúc gai cần lưu ý:
- Không dùng cho trẻ em
- Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cho phụ nữ mang thai và đang cho con bú.
5. Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!
Lưu ý:
- Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
- Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
- Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Xem thêm bài viết: