Cây tam thất nam còn được biết đến dưới nhiều tên gọi khác như tam thất gừng, ngải máu… thường được tìm thấy nhiều ở khu vực miền núi phía Bắc. Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu tam thất nam hiện nay? Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!
1. Thông tin dược liệu
Tên thường gọi: Tam thất nam
Tên khoa học: Stahlianthus thorelii Gagnep
Họ: Thuộc họ Gừng Zingiberaceae
Đặc điểm dược liệu
Tam thất nam thuộc loại cây thân thảo mọc thẳng đứng, dược liệu có một số điểm nhận diện đặc trưng như sau:
- Cây thảo không có thân, có thân rễ dày bao bởi những vết của lá đã rụng thường phân nhánh mang nhiều củ nhỏ bằng quả trứng chim xếp thành chuỗi, có rễ con dạng sợi.
- Lá mọc rời, 3-5 cái, có cuống dài, xuất hiện sau khi cây ra hoa. Phiến lá thuôn dài, chóp nhọn, màu lục, lục pha nâu hay nâu tím, mép nguyên, lượn sóng.
- Cụm hoa ở gốc, nằm ở bên lá; cuống hoa dài 6-8cm, ở phía cuối có một lá bắc hình ống, bao lấy hoa. Hoa 4-5 cái, có lá bắc và lá bắc con dạng màng. Tràng hoa màu trắng, họng vàng. Bầu nhẵn, chia 3 ô.
Bộ phận dùng
Phần rễ được sử dụng để làm thuốc.
Thu hái và chế biến
Thu hái: Tam thất nam chỉ thu hái được phần rễ, không giống như tam thất bắc có thể dùng được cả hoa. Nhiều người bị lầm tưởng 2 loại hoa tam thất và đặt ra câu hỏi “hoa tam thất nam có tác dụng gì?”. Xin nhắc lại một lần nữa là hoa dược liệu không có giá trị sử dụng, khi thu hái dược liệu chỉ thu phần rễ và bào chế. Ở bất kỳ thời điểm nào trong năm, sau khi cây đã ra hoa, rễ phát triển thành củ là thu hái được.
Chế biến: Sau khi thu hái rễ tam thất nam, rửa sạch, phơi khô hoặc sấy thăng hoa dược liệu, bảo quản nơi khô ráo, tránh ẩm ướt.
Phân bố
Loài của Nam Trung Quốc, Việt Nam, Lào. Ở nước ta, cây mọc hoang ở chỗ ẩm mát, ven bờ suối, hốc khe.
2. Công dụng và tác dụng chính
Thành phần hóa học
Y học hiện đại đã tìm thấy rất nhiều thành phần dưỡng chất tốt cho sức khỏe trong tam thất nam như Saponin triterpen, Cystein, Acid oleanolic, Prolin, một lượng nhỏ Lysin và Histidin.
Tính vị
Theo Đông y cây dược liệu có vị cay nóng, hơi đắng, tính ấm.
Quy kinh
Chưa có dữ liệu.
Tác dụng dược lý
Theo y học hiện đại
Theo kết quả nghiên cứu thực nghiệm, tam thất nam phát huy tác dụng với những trường hợp sau:
- Tốt cho phụ nữ sau khi sinh, Saponin Rg có trong tam thất nam giúp kích thích thần kinh, làm tăng hưng phấn, giảm căng thẳng, cải thiện tình trạng trầm cảm. Ngoài ra, dược liệu còn có tác dụng cầm máu, cải thiện tình trạng băng huyết.
- Dược liệu giúp làm giảm lượng cholesterol trong máu, kích thích tuần hoàn máu, giúp cải thiện chức năng tim mạch. Theo kết quả nghiên cứu thực nghiệm cho thấy dược liệu góp phần kiểm soát tốt một số bệnh lý như xơ vữa động mạch, rối loạn nhịp tim.
- Dùng dược liệu giúp cải thiện bệnh lý hô hấp như cảm cúm, viêm xoang do thay đổi thời tiết. Dưỡng chất có trong tam thất nam giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng tự nhiên.
- Tiêu độc mụn nhọt, đặc biệt là độc do bị rắn cắn.
- Bên cạnh đó, dược liệu còn được sử dụng để cầm máu, điều hòa kinh nguyệt. Trong một số đề tài nghiên cứu khác dược liệu còn có tác dụng với những người bị phong tê thấp, đau nhức xương khớp.
Theo y học cổ truyền
Theo nhiều nghiên cứu, dược liệu có chứa nhiều thành phần có đặc tính sinh học cao, giúp cầm máu, làm giảm đau khớp, viêm khớp hiệu quả.
Theo Đông y cây dược liệu có vị cay nóng, hơi đắng, tính ấm có tác dụng chủ trị là cầm máu và loại bỏ độc tố cơ thể. Nhiều bài thuốc Đông y sử dụng dược liệu kết hợp với một số vị thuốc khác để điều trị chảy máu cam, băng huyết, điều hòa kinh nguyệt ở nữ giới. Ngoài ra dược liệu còn được sử dụng để chữa rắn độc cắn, đau nhức xương khớp ở người cao tuổi.
Cách dùng và liều lượng
Liều dùng: Liều dùng tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý và cơ địa của người bệnh
Cách dùng: Những cách sử dụng dược liệu mang lại hiệu quả cao nhất là dùng tam thất nam ngâm rượu, hoặc tam thất nam ngâm mật ong. Người dùng có thể áp dụng để chế biến và bảo quản dược liệu được lâu hơn, tiện dụng hơn cho mỗi lần sử dụng. Tuy nhiên, cách dùng dược liệu còn phụ thuộc vào tình trạng bệnh lý, mọi người nên tham khảo ý kiến chuyên môn.
3. Bài thuốc chữa bệnh
Bài thuốc chữa phong tê thấp, đau xương khớp
- Chuẩn bị: Bột dược liệu, bột hồng sâm Hàn Quốc.
- Thực hiện: Mỗi lần sử dụng 2 gam bột tam thất, 2 gam bột hồng sâm cho vào cốc nước ấm, khuấy đều, uống khi còn nóng. Ngày thực hiện 2 lần, mỗi lần cách nhau khoảng 12 tiếng.
Bài thuốc bồi bổ sức khỏe cho phụ nữ sau sinh
- Chuẩn bị: Củ dược liệu có thể dùng loại khô hoặc tươi đều được.
- Thực hiện: Củ tươi thái lát mỏng đun với 500ml nước đến khi còn lại một nửa, chắt ra cốc uống khi còn nóng.
Bài thuốc chữa cao huyết áp
- Chuẩn bị: Dược liệu và củ gấu.
- Thực hiện: Cho nguyên liệu vào nồi sắc cùng với 500ml nước trong 30 phút dưới lửa nhỏ liu riu. Chắt lấy nước còn lại chia làm 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa băng huyết, nôn ra máu
- Chuẩn bị: Gà ác 1 con, bột dược liệu.
- Thực hiện: Làm sạch gà ác, sát muối gừng để khử tanh sau đó nhồi bột dược liệu vào trong bụng gà. Cho gà vào nồi hấp cách thủy 30 phút, ăn ngay khi còn nóng.
Bài thuốc cầm máu từ dược liệu
- Chuẩn bị: Bột tam thất nam.
- Thực hiện: Đắp trực tiếp bột dược liệu lên vết thương, dùng gạc vải băng bó lại. Dược liệu không chỉ có tác dụng cầm máu mà còn giúp miệng vết thương se lại, nhanh chóng phục hồi.
Bài thuốc chữa cơ thể bị suy nhược
- Chuẩn bị: Dược liệu, sâm bổ chính, hương phụ và kê huyết đằng.
- Thực hiện: Tán bột toàn bộ nguyên liệu đã chuẩn bị, mỗi ngày pha 20g với nước ấm uống.
Bài thuốc chữa bệnh viêm gan
- Chuẩn bị: Nhân trần, hoàng bá, mạch môn, bồ công anh, dược liệu…
- Thực hiện: Cho toàn bộ nguyên liệu vào ấm sắc cùng với 1 lít nước đến khi còn lại ⅓ tương đương khoảng 1 cốc. Chắt lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày uống 1 thang, uống liên tục trong vòng 1 tháng sẽ thấy nhiều chuyển biến tích cực.
Bài thuốc chữa viêm đường tiết niệu, tiểu ra máu
- Chuẩn bị: Cây nhọ nồi, dược liệu, lá tre, kim ngân, cam thảo đất và một số vị thuốc khác.
- Thực hiện: Mỗi ngày sắc 1 thang thuốc với 1,5l nước, uống trong ngày.
Bài thuốc chữa bệnh mạch vành
- Chuẩn bị: Dược liệu, đan sâm.
- Thực hiện: Mỗi ngày dùng 20g dược liệu sắc lấy nước cốt sau đó nấu cháo ăn. Người bệnh nên duy trì liên tục trong vòng 1 – 3 tháng sẽ thấy tình trạng được cải thiện rõ rệt.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu
Trong quá trình điều trị bệnh bằng tam thất nam cần lưu ý:
- Phụ nữ đang trong giai đoạn mang thai, người đang nuôi con bằng sữa mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
- Không sử dụng dược liệu cho người gặp các vấn đề về tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón, cơ địa nóng.
- Tuyệt đối không dùng tam thất nam cho trẻ em dưới 12 tuổi.
5. Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!
Lưu ý:
- Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
- Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
- Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Xem thêm bài viết: