Trữ ma hay còn gọi là cây lá gai, là loài thực vật sống lâu năm, thân cao khoảng 1.5 – 2m. Lá mọc so le, kích thước tương đối lớn, lá rộng từ 4 – 8cm, dài 7 – 15cm, phiến hình tim và mép có răng cưa. Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu trữ ma hiện nay? Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!
1. Thông tin dược liệu
Tên thường gọi: Tầm ma; Cây lá gai; Gai tuyến; Trữ ma
Tên khoa học: Boehmeria nivea
Họ: Thuộc họ Gai – Urticaceae
Đặc điểm dược liệu
Cây trữ ma là loài thực vật sống lâu năm, thân cao khoảng 1,5 – 2m, thân cứng hóa gỗ ở gốc. Cành màu đỏ nhạt, phủ nhiều lông sát.
Lá mọc so le, có cuống, kích thước tương đối lớn, lá rộng 4 – 8cm, dài 7 – 15cm, phiến hình tim và mép có răng cưa. Mặt trên có màu lục sẫm, màu dưới có màu nhạt hơn do được phủ lông trắng.
Cụm hoa cùng gốc hay khác gốc, ngắn hơn lá, mọc ở kẽ lá, xếp thành chùy đơn ở hoa cái, hay hợp lại ở hoa cái và hoa đực. Hoa đực có 4 lá đài và 4 nhị, nhụy lép có dạng quả lê. Hoa cái có đài hợp thành 3 răng. Cụm hoa cái hình cầu, mang nhiều hoa, bao hoa màu lục nhạt, hình trứng có lông.
Quả bế mang đài tồn tại, hình lê, có nhiều lông.
Mùa hoa quả tháng 11 – 1.
Bộ phận dùng
Rễ (trữ ma căn) và lá của cây trữ ma được sử dụng để làm thuốc. Trong khi đó lá còn được sử dụng để làm bánh (bánh gai, bánh ít).
Thu hái và chế biến
Thu hái: Lá và rễ có thể thu hái quanh năm nhưng nếu dùng rễ, nên thu hái vào mùa thu – đông. Vì thời điểm này rễ phát triển mạnh và có phẩm chất tốt nhất.
Chế biến: Sau khi đào rễ về, đem cắt bỏ rễ con, rửa sạch đất cát rồi để nguyên hoặc thái mỏng đem phơi/ sấy khô. Ngoài ra cũng có thể sử dụng dược liệu tươi.
Phân bố
Cây trữ ma là nguyên sản ở Ấn Độ, sau đó được di thực và trồng ở nhiều quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Lào, Malaysia, Nhật bản, Triều Tiên,…
2. Công dụng và tác dụng chính
Thành phần hóa học
Trong 100g cây trữ ma có chứa các thành phần hóa học với hàm lượng như sau: Chất béo 0.5g, protein 85.3g, vitamin K 0.8mg, carbohydrates 5.4g, biotin 498.6mcg, chất xơ 3.1g, chlorine 71mg, mangan 1.64mg, kẽm 0.3mg, selenium 76mcg, đồng 779mg, thiamine 0.2mg,…
Tính vị
Vị ngọt, tính hàn, không có độc.
Quy kinh
Quy vào kinh Tâm, Can và Bàng quang.
Tác dụng dược lý
Theo y học hiện đại
- Axit chlorogenic trong dược liệu có tác dụng ức chế vi trùng và diệt nấm. Vì vậy sử dụng trữ ma để làm bánh có thể giúp bảo quản bánh được lâu ngày.
- Thuốc có tác dụng kích thích bài tiết mật và thông tiểu.
- Chlorogenic acid trong dược liệu có tác dụng chống oxy hóa cao gấp 10 lần so với vitamin E, từ đó ngăn chặn tình trạng cao huyết áp, xơ vữa động mạch và nhồi máu cơ tim.
Theo y học cổ truyền
- Công dụng: Rễ có tác dụng chỉ huyết, lương huyết, giải độc, thanh nhiệt và an thai. Lá có tác dụng tán ứ, chỉ huyết và lương huyết.
- Chủ trị: Rễ được sử dụng để điều trị nhiệt độc ung thũng, xuất huyết do huyết nhiệt, thai lậu hạ huyết và thai độc bất an. Lá được dùng để chữa nhũ ung sơ khởi, hậu môn sưng đau, nôn ra máu, khạc ra máu, xuất huyết do chấn thương, tiểu tiệu ra máu,…
- Ngoài ra, một số nơi còn dùng hoa cây gai để chữa bệnh sởi. Dùng cành và thân để trị sang thương xuất huyết, tâm phiền, ứ nhiệt, giang môn thũng thống và tiểu tiện bất thông.
Cách dùng và liều dùng
Cây trữ ma được sử dụng ở dạng sắc, thuốc viên và hoàn tán với liều dùng 12 – 20g. Ngoài ra có thể sử dụng ở dạng giã đắp hoặc đun lấy nước ngâm rửa.
3. Bài thuốc chữa bệnh
Hỗ trợ an thai
- Đem rễ cây mới hái hoặc 30g rễ khô sắc với 600ml nước, khi nước cô lại còn 200ml thì tắt bếp, chia uống 3 lần trong ngày. Thông thường, chỉ sau 1 – 2 ngày, bài thuốc sẽ phát huy công dụng rõ rệt.
- Rễ trữ ma 8g, mầm cây mía 10g, Ích mẫu 6g, Hương phụ 4g, Sa nhân 4g. Tất cả phơi khô, thái nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống 1 lần trong ngày.
- Rễ trữ ma 20g tươi, 100g gạo nếp, 10 quả hồng táo đem nấu thành cháo, thêm chút gia vị, ăn 2 – 3 lần trong ngày.
Hỗ trợ lợi tiểu
Rễ và lá trữ ma còn là thuốc lợi tiểu. Dùng 10 – 30g mỗi ngày sắc nước uống.
Hỗ trợ cầm máu
Dùng lá trữ ma tươi, rửa sạch và để ráo dược liệu. Sau đó giã nát lá gai, đắp vào vết thương khô sạch và cố định lại.
Hỗ trợ giấc ngủ
Lá trữ ma phối hợp với lá Vông, Lạc tiên, Trinh nữ, Rau má, nấu thành cao pha đường uống, làm thuốc an thần, gây ngủ.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu
Trong quá trình điều trị bệnh bằng trữ ma cần lưu ý:
- Cây trữ ma có thể gây ngứa khi dùng tươi nhưng khi luộc chín hoặc nấu canh, thảo dược không còn ngứa và có thể dùng ăn như một loại rau.
- Cây không có độc nhưng có tính hàn. Vì vậy, tránh sử dụng bài thuốc này cho người có thể trạng hư hàn hoặc sử dụng trong thời gian dài.
5. Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!
Lưu ý:
- Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
- Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
- Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Xem thêm bài viết: