UNG THƯ XOANG MẶT: NGUYÊN NHÂN VÀ TRIỆU CHỨNG

Các xoang mặt bao gồm: Xoang sàng trước và sau, xoang hàm, xoang bướm, xoang trán. Ung thư xoang mặt là thuật ngữ dùng để chỉ những thương tổn ở vùng hàm, mũi, mặt. Hay gặp nhất là ung thư xoang sàng và ung thư xoang hàm. Khi một trong hai xoang bị ung thư thì dễ có sự lan toả ung thư vào xoang lân cận.

Có ba loại ung thư xoang mặt:

• Ung thư thượng tầng cấu trúc
• Ung thư trung tầng cấu trúc
• Ung thư hạ tầng cấu trúc

2. Nguyên nhân ung thư xoang mặt

Một số nguyên nhân, yếu tố gây nên ung thư xoang mặt như:

• Có thể do bệnh tích viêm nhiễm mạn tính tại chỗ, nguyên nhân này có nhiều ý kiến rất khác nhau, nói đến bệnh tích thoái hoá viêm xoang sàng thành polyp với ung thư xoang sàng.
• Do nghề nghiệp: Tiếp xúc với hóa chất như niken, acsenic, crom, amiant… thợ mộc, thợ cưa… tiếp xúc với bụi gỗ có thể gây ung thư xoang mặt.

Ung thư thượng tầng cấu trúc

Chủ yếu là ung thư xoang sàng trước và xoang sàng sau, xuất phát từ các tế bào sàng. Các triệu chứng theo giai đoạn.

Giai đoạn đầu:

• Ngạt và tắc mũi một bên, tiến triển từ nhẹ đến nặng, khi bị ngạt hoàn toàn sẽ kèm theo chảy máu mũi, mủ nhầy.
• Chảy máu mũi: Chảy máu mũi ngày càng tăng về số lần và lượng máu chảy.
• Đau: Xảy ra muộn hơn và ít gặp ở giai đoạn này, người bệnh có cảm giác nặng ở vùng rễ mũi hay vùng trán, một số trường hợp đau dữ dội ở vùng trán.
• Sưng mũi-mắt: Nguyên nhân là do tổ chức ung thư xoang lan ra quá giới hạn xoang sàng làm cho rễ mũi phồng ra, sưng vùng gò má và nhất là biến dạng vùng mắt cùng bên; một số người bệnh có triệu chứng giảm thị lực, song thị hoặc bội nhiễm ở vùng lệ đạo.

Giai đoạn rõ rệt:

• Nếu có u ở xoang sàng sau thì cơn đau xuất hiện ở đỉnh đầu hoặc vùng chẩm, cơn đau không dữ dội nhưng liên tục.
• Chảy máu mũi: Chảy máu mũi rất nhiều lần, lượng máu nhiều hay ít tùy từng bệnh nhân, phần nhiều là mũi nhầy lẫn máu.
• Dị dạng: Xuất hiện khi u đã lan ra ngoài phạm vi xoang sang, phá vỡ thành trước và thành ngoài của xoang làm góc trong của mắt bị phồng lên.
• Rối loạn khứu giác: Nếu u ở phần cao của xoang sang hoặc u thần kinh khứu giác thì khứu giác có thể giảm nhưng cũng có thể mất hoàn toàn.
• Các triệu chứng về mắt: Nhãn cầu bị đẩy lồi ra ngoài, chảy nước mắt, viêm tuyến lệ, phù nề mi mắt, viêm kết mạc.

Ung thư trung tầng cấu trúc

Là ung thư xoang hàm xuất phát từ niêm mạc hoặc vách xương của xoang hàm với các triệu chứng theo giai đoạn như sau:

Giai đoạn đầu:

• Có triệu chứng ngạt và tắc mũi một bên, ngày càng tăng dần và thường kèm theo bội nhiễm, chảy mũi mủ có khi lẫn máu, mũi thường bị nề đỏ, xung huyết, có tổ chức sùi, chạm vào dễ chảy máu.
• Đau đầu nhưng không dữ dội lắm.

Giai đoạn rõ rệt:

• Đau đầu hoặc đau nhức ở vùng hốc mắt, má và tê bì vùng dưới ổ mắt hoặc nửa mặt.
• Bội nhiễm vùng xoang nên ngạt tắc mũi, xỉ mũi có lẫn máu và mùi hôi thối.

Ung thư hạ tầng cấu trúc

Ung thư hạ tầng cấu trúc thường gọi là ung thư thể răng hay ung thư răng miệng. Thương tổn ung thư thường xuất phát từ ranh giới ổ răng của xương hàm trên.

Giai đoạn đầu:

• Đau răng dai dẳng, dữ dội, các răng có thể bị lung lay, chân răng đã bị nhổ không liền lại mà còn mọc lên các nụ sùi hoặc tổ chức hạt, chạm vào dễ chảy máu.
• Niêm mạc của vùng lợi thâm nhiễm sẽ trở thành màu đỏ sẫm, có nhiều mạch máu cương tụ.
• Vùng má bị sưng phồng lên vì thương tổn ung thư đã bị thâm nhiễm đến vùng quanh răng nanh, nếu bội nhiễm gây nên hoại tử, chảy mủ thối
• Khi ung thư lan vào hố chân bướm hàm và gây nên khít hàm sẽ khiến người bệnh nhân đau, không ăn ngủ được.

Giai đoạn toàn phát của ung thư xoang hàm mặt:

• Giai đoạn này bộ mặt của người bệnh trở thành quái dị do tổn thương ung thư phá huỷ tổ chức xương và lan ra cả phần mềm.
• Thể trạng chung của người bệnh suy sụp kèm theo bội nhiễm nên không còn khả năng để điều trị nữa.

Điều trị bằng phẫu thuật:

• Vùng thượng tầng kiến trúc: U chưa quá lan rộng có thể cắt một phần xương hàm trên và một phần thành dưới, thành trong hốc mắt cùng xương chính của mũi bên bệnh
• U vùng trung tầng: Cắt bỏ toàn bộ xương hàm trên
• U hạ tầng kiến trúc: Căn cứ vào tình trạng bệnh cụ thể mà tiến hành phẫu thuật bảo tồn

Điều trị bằng tia xạ:

• Thông thường là tia xạ qua da Co60, lượng tia hàng ngày và tổng liều cũng giống như ung thư khác của vùng đầu mặt cổ
• Có thể dùng nguồn Co60 hay radium, tuy nhiên, nên sử dụng indium192 vì radium hay gây hoại tử xoang và nhiều biến chứng nặng.

Điều trị bằng hóa chất:

• Hoá chất có thể sử dụng qua đường tĩnh mạch hoặc động mạch.
• Các hoá chất hay dùng là 5Fu, Bleomycin, Méthotrexate.