Bàn long sâm là loại cây sống lâu năm, thân ngắn, rễ thường có dạng củ mẩm, mọc lan tỏa ra từ gốc, thường được sử dụng để điều trị ho, thổ huyết, cải thiện tình trạng cơ thể gầy yếu, suy nhược mệt mỏi. Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu bàn long sâm nào hiện nay? Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!
1. Thông tin dược liệu
Tên thường gọi: Bàn long sâm; Sâm cuốn chiếu; Lan cuốn chiếu; Mễ dương sâm; Thao thảo
Tên khoa học: Clerodenron Cytophyllum Turcz
Họ: Họ Verbenaceae
Đặc điểm dược liệu
Là cây cỏ, sống lâu năm, cao 20 – 30cm. Rễ mập, hình trụ, mọc thành chùm.
Lá mọc so le, thường tụ họp thành túm ở gốc, hình mác, dài 4 – 10cm, rộng 6 – 8mm. Đầu thuôn nhọn, hai mặt nhẵn, gân song song rất rõ, lá ở phía trên thường giảm.
Cụm hoa tụ họp thành bông xoắn ốc, dài 5 – 10cm, có khi đến 20cm. Hoa màu trắng, hồng hoặc đỏ, lá bắc dài. Lá dài một hàng, liền với cánh hoa thành mũ đứng có 3 thùy. Quả có lông mịn.
Mùa hoa quả: tháng 5 – 6.
Bộ phận dùng
Cả cây, chủ yếu là rễ, thu hái vào mùa thu, phơi khô.
Thu hái và chế biến
Thu hái Sâm cuốn chiếu vào mùa thu. Khi hái đào cả rễ mang về rửa sạch, cắt bỏ phần lá, để nguyên phần củ phơi hoặc sấy khô làm dược liệu.
Phân bố
Bàn long sâm là một trong những loài có kích thước nhỏ nhất trong họ Orchidaceae. Nó phân bố rộng rãi từ vùng núi có độ cao 1.500m đến vùng trung du và đồng bằng. Trên thế giới, loài này cũng được ghi nhận ở vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới và ôn đới thuộc Ấn độ, Trung Quốc, Indonesia, Philippines, Lào và một số đảo khác ở Thái Bình Dương.
Ở Việt Nam, cây thường gặp nhiều ở các tỉnh phía bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Bắc Cạn… Ở phía Nam, cây phân bố ở Lâm Đồng, Kon Tum và một vài nơi khác.
Đây là cây đặc biệt ưa ẩm, thường mọc vào mùa mưa ẩm, với nhiệt độ trung bình trong năm còn thấp. Ở các tỉnh vùng núi, do thời tiết mát nên cây xuất hiện muộn và thời gian sống kéo dài hơn. Đến mùa hè, sau khi quả già, phần trên mặt đất thường tàn lụi. Nơi sống thích hợp của cây là các đồng cỏ thấp. Ở vùng đồng bằng, cây mọc lẫn với các loài cỏ thấp ở bờ ruộng, đôi khi cả trên bờ đê hay các bãi hoang quanh làng.
2. Công dụng và tác dụng chính
Thành phần hóa học
Hiện tại chưa có nhiều nghiên cứu nào về thành phần hóa học có trong Bàn long sâm. Tuy nhiên, theo một phát hiện của các nhà khoa học Đài Loan, Bàn long sâm có chứa chất chống oxy hóa piranthes sinensis (Pers) Ames.
Tính vị
Bàn long sâm tính bình, vị ngọt hơi đắng.
Quy kinh
Dược liệu quy vào kinh Thận và Phế.
Tác dụng dược lý
Theo y học hiện đại
Hiện tại theo y học hiện đại vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể về tác dụng của Bàn long sâm.
Theo y học cổ truyền
- Dưỡng âm, thanh nhiệt, nhuận phế, chống ho, giải độc.
- Bồi bổ cơ thể sau khi ốm.
- Dùng chống suy nhược cơ thể, điều trị âm hư gây nóng trong, đau đầu, ho, thắt lưng tê mỏi, nước tiểu được, lở loét, mụn nhọt ngoài da.
- Điều trị âm huyết hư tổn gây nóng bàn tay, bàn chân, miệng khô, ra mồ hôi trộm, môi lưỡi đỏ, mạch đập nhanh.
- Hỗ trợ cải thiện tình trạng đái tháo đường và điều trị bệnh táo bón.
- Điều trị nước tiểu đục, phụ nữ nhiều khí hư, nam giới di tinh, xuất tinh sớm.
Một số nơi có thói quen sử dụng Bàn long sâm như sâm. Thường dùng trong các trường hợp suy nhược cơ thể, thổ huyết, điều trị bệnh thận. Trong dân gian Trung Quốc, mỗi số nơi dùng để cải thiện tình trạng chán ăn, miệng chải nước dãi, khó khăn trong việc nói hoặc khó thở.
Cách dùng và liều lượng
Bàn long sâm có thể dùng để sắc nước uống, giã nát dùng đắp ngoài. Dược liệu có thể dùng khô hay tươi, dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác đều được.
Liều lượng khuyến cáo: 15 – 30 g tươi hoặc 10 – 15 g dược liệu khô. Tuy nhiên, liều lượng có thể thay đổi phụ thuộc vào đơn thuốc và chỉ định của thầy thuốc.
3. Bài thuốc sử dụng
Dùng để bồi bổ cơ thể sau khi bệnh nặng
Dùng Bàn long sâm 30 g, Giang đậu căn (rễ cây đậu đũa) 15 g hầm với 250 g thịt gà hoặc thịt lợn, dùng ăn như canh. Khi dùng bỏ bã thuốc chỉ phần thịt và uống nước canh. Cách 3 ngày ăn một lần để bồi bổ cơ thể.
Chữa chứng hư nhiệt khái thấu
Hư nhiệt khái thấu là tình trạng âm huyết hư tổn gây ra bệnh ho. Ngoài ra người bệnh cũng có thể bị sốt nhẹ khi về chiều, lòng bàn tay, bàn chân nóng ran, miệng khô, đêm ngủ hay ra mồ hôi trộm, môi lưỡi đỏ tía hoặc đỏ nhạt, mạnh đập nhanh và chậm.
Để chữa trị chứng hư nhiệt khái thấu, người bệnh dùng Sâm cuốn chiếu 9 – 15 g, Mạch môn đông 8 g, sắc lấy nước dùng uống trong ngày.
Điều trị đại tiện lẫn máu, sa ruột ở người lớn tuổi
Sử dụng Sâm cuốn chiếu 9 – 15 g, nấu chín cùng cá Diếc tươi 60 g, thêm đường trắng, chia thành nhiều lần dùng ăn trong ngày.
Chữa phụ nữ ra nhiều khí hư
Sử dụng Sâm cuốn chiếu 30 g, lòng Lợn 100 g, hầm chín, chia thành 2 lần dùng ăn trong ngày.
Điều trị bệnh tiểu đường
Sử dụng Bàn long sâm, lá cây Ngân hạnh, mỗi vị đều 30 g, tụy Lợn 1 cái, nấu thành canh, dùng ăn trong ngày.
Điều trị chứng sốt nóng trong mùa hè ở trẻ em
Sử dụng Sâm cuốn chiếu 15 g, Thài lài trắng 10 g, sắc thành thuốc, dùng uống trong ngày.
Dùng bồi bổ sức khỏe, kích thích tiêu hóa, điều trị bệnh thận, hỗ trợ bổ máu
Dùng 15 g Bàn long sâm khô đun sôi với 1 lít nước, dùng uống trong ngày.
Điều trị bệnh ho
Sử dụng Sâm cuốn chiếu khô 12 g, Mạch môn khô 15 g, Cây lẻ bạn 10 g, sắc thành thuốc dùng uống trong ngày khi còn ấm. Mỗi ngày uống một thang liên tục trong một tuần sẽ thấy hiệu quả điều trị.
Cách ngâm rượu Bàn long sâm bồi bổ cơ thể, kích thích hoạt động của hệ thống tiêu hóa
Sử dụng Sâm cuốn chiếu 1 kg, bỏ lá, rửa sạch, để ráo nước sau đó ngâm với 4 lít rượu 40 độ. Ngâm liên tục trong một tháng là dùng được.
Rượu Bàn long sâm có vị ngọt thanh, mỗi ngày sử dụng khoảng 3 ly rượu nhỏ có thể cải thiện chức năng tiêu hóa, tăng cường hoạt động của hệ thống miễn dịch.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu
Trong quá trình điều trị bệnh bằng bàn long sâm cần lưu ý:Người bệnh có tình trạng thấp nhiệt ứ đọng kiêng không dùng bàn long sâm.
5. Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!
Lưu ý:
- Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
- Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
- Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Xem thêm bài viết: