Sơn tra là loại cây này có nguồn gốc từ Trung Quốc. Có công dụng: Hỗ trợ tiêu hóa, thúc đẩy quá trình lưu thông máu, loại bỏ huyết ứ, lợi tiểu,… Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu sơn tra hiện nay? Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!
1. Thông tin dược liệu
Tên thường gọi: Sơn tra (Quả)
Tên khoa học: Crataegus cuneara Sied
Họ: Thuộc họ Hoa hồng (Rosaceae)
Đặc điểm dược liệu
Cây Sơn tra là loại cây có nhiều cành, trên cành non có nhiều lông tơ. Khi trưởng thành, loại cây này có chiều cao trung bình khoảng 6 – 10 mét. Lá có phiến lá hình trứng nhọn, mọc so le. Hoa có màu trắng, tự thành tán, tụ thành 4 – 5 hoa, hoa có 5 lá đài và 5 cánh hoa. Qủa thịt có hình cầu, đường kính 1,5 – 3 mét hoặc to hơn tùy theo mùa. Cây Sơn tra có thể trồng bằng hạt hoặc bằng thủ công chiết cành.
Bộ phận dùng
Phần quả cây Bắc sơn tra có tính chất dược phẩm nên được sử dụng để làm thuốc.
Thu hái và chế biến
Thu hái: Thu hái quanh năm, thu hái đối với những quả vừa chín.
Chế biến: Rửa sạch những quả đã được thu hoạch về để loại bỏ lớp đất cát, bụi bẩn và vi khuẩn. Thái thành từng lát mỏng với độ dày từ 0,3 – 0,7 cm rồi đem phơi nắng hoặc xấy khô.
Phân bố
Loài cây này thường mọc hoàng ở các vùng núi cao thuộc phía Bắc nước ta như: Hà Tuyên, Cao Lạng, Hoàng Liên Sơn,…
2. Công dụng và tác dụng chính
Thành phần hóa học
Trong phần quả của cây loại quả này chứa hàm lượng Vitamin C rất cao cùng với một số hợp chất khác như: Acid citric, Acid cafiic, Acid crataegic, Acid oleanic, Cacbon hydrat, Protid, Calci, Ursolic, Cholin, Acetylcholin, Phytosterin, Phốt pho, Sắt,…
Tính vị
- Vị ngọt, chua, không độc (Nhật dụng Bản Thảo)
- Vị ngọt, chua, hơi độc (Bản Thảo Cương Mục)
- Vị chua, lạnh không độc (Tân Tu Bản Thảo)
Quy kinh
- Kinh Tỳ (Lôi Công Bào Chế Dược Tính Giải)
- Kinh Tỳ, Can (Dược Phẩm Hóa Nghĩa)
- Kinh túc Dương minh Vị, túc Thái âm Tỳ (Bản Thảo Kinh Sơ)
Tác dụng dược lý
Theo y học hiện đại
- Hỗ trợ hệ tuần hoàn
Giảm kích thích cơ tim và tăng sức co bóp, do đó tăng lưu lượng máu và điều hòa hệ tuần hoàn. Một số nước đã chiết xuất từ dược liệu để bào chế thuốc kích thích tim, chống loạn nhịp tim.
- Hạ lipid máu
Tăng đào thải cholesterol từ đó hạ lipid máu và chống xơ vữa động mạch.
- Hỗ trợ tiêu hóa
Hỗ trợ enzym, kích thích ăn ngon, giảm đầy bụng, khó tiêu…
- Kháng khuẩn
Ức chế trực khuẩn beta, tụ cầu…
- An thần
Hỗ trợ giấc ngủ và tăng cường sức khỏe.
Theo y học cổ truyền
Trong Đông y, loại quả này được ghi nhận có nhiều công dụng trong việc điều trị hệ tiêu hóa, ứ kinh, mỡ trong máu được ghi chép cụ thể trong các sách sau:
- Trị lở sơn (Bản Thảo Kinh Tập Chú)
- Hoạt huyết, tán ứ, tiêu thực, hóa tích (Trung Dược Học)
- Hóa thực tích, hiện vị, hành khí kết, khoan cách, tiêu khí tích, huyết kết (Nhật Dụng Bản Thảo)
- Trị chàm, lở loét (Tân Tu Bản Thảo)
- Hạ khí, trị ợ chua, tiêu nhục tích trệ (Trấn Nam Bản Thảo)
- Hành kết khí, tiêu ứ huyết, hóa ẩm thực (Bản Thảo Kinh Sơ)
Chủ trì (theo Trung Dược Học):
- Chứng tích trệ
- Tiêu chảy
- Bụng đầy, trướng bụng
- Ứ trệ ở hậu sản
- Sản phụ dịch ra không hết, sán khí, dịch gây đau bụng
Cách dùng và liều lượng
Liều dùng: Dùng 3 – 10 gram (dạng sắc theo Đông y) hoặc dùng 20 – 30 giọt (dung dịch cao lỏng theo Tây y để chữa các bệnh về tim mạch, giảm đau, huyết áp cao).
Cách dùng: Dùng Sơn trà một mình hoặc phối hợp cùng với các vị thuốc khác. Dùng với dạng thuốc bột, hoặc hoàn thành viên, có thể sắc cùng với nước để dùng.
3. Bài thuốc chữa bệnh
Bài thuốc từ Sơn tra chữa ăn uống không tiêu
Dùng 10 gram Sơn tra, 6 gram Chỉ thực, 5 gram Trần bì cùng với 2 gram Hoàng liên. Đem một thang thuốc trên sắc cùng sáu chén nước, sắc còn 2 chén nước và chia làm ba phần nhỏ để uống mỗi ngày.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa ợ hơi, rối loạn tiêu hóa
Dùng Sơn tra sống và Sơn tra sao mỗi vị 20 gram, đem sắc cùng với nước để lấy nước dùng.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa tiêu chảy
Dùng 10 gram Sơn tra thán đem tán thành bột mịn rồi sử dụng cùng với nước sôi.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa tiêu chảy ở trẻ em
Dùng một lượng Sơn tra nấu thành siro. Mỗi lần sử dụng 5 – 10 ml, uống mỗi ngày 3 lần (buổi sáng, trưa và tối).
Bài thuốc chữa kiết lỵ mới phát
Dùng 30 gram Sơn tra sắc cùng với nước. Khi nước đặc tiếp tục sắc cùng với 30 gram đường mía và Tế trà. Sắc đến đạt được độ đặc nhất định rồi rót ra chén để uống, uống khi thuốc còn nóng.
Bài thuốc chữa kiết lỵ cấp tính, đại trường viêm cấp
Dùng 60 gram Sơn tra (sao cháy sơ qua), thêm 30 ml rượu trộn đều và tiếp tục sao lại cho khô. Thêm 200 ml nước sắc khoảng 15 – 20 phút, lọc bỏ phần bã chỉ lấy phần nước, thêm 60 gram gừng tươi và tiếp tục sắc đến sôi thì tắt bếp. Uống khi thuốc còn nóng, mỗi ngày sử dụng một thang.
Dùng 120 gram Sơn tra (sao cháy) cùng với 30 gram Bạch biển đậu (hoa) sắc cùng với năm phần nước cô đặc còn hai phần nước để dùng. Dùng khi thuốc còn nóng, nếu thuốc nguội, nên hâm nóng lại trước khi dùng.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa thịt tích lại không tiêu
Dùng 120 gram Sơn tra sắc cùng với một ít nước, sắc đến khi đậm đặc để dùng. Sử dụng cả phần nước và phần cái đã sắc được.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa hóc xương cá
Dùng 15 gram Sơn tra sắc cùng với hai chén nước, sắc đặc. Lấy nước sắc được dùng một ít để ngậm lâu rồi nuốt trôi.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa ghẻ lở
Dùng một ít Sơn tra khô để nấu cùng với nước để tắm, dùng nước khi còn ấm hoặc nguội dần, tránh bị bỏng da.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa sán khí gây nên thoái vị, dịch hoàn sệ xuống
Dùng Sơn tra và Hồi hương (sao) mỗi vị 30 gram, đem tán thành bột mịn, thêm một ít mật để hoàn thành viên có kích thước bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần sử dụng 50 viên để uống cùng với nước sôi. Dùng thuốc khi bụng đói hoặc trước khi ăn.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa đau bụng, dịch không ra hết ở phụ nữ sau sinh
Dùng 90 gram Sơn tra sắc cùng với một ít nước, sắc đến khi đặc, thêm một ít đường để dễ uống. Sử dụng thuốc để uống lúc đói hoặc đau.
Bài thuốc từ Sơn tra đau bụng do ứ trệ sau sinh, kinh nguyệt bế do ứ huyết
Dùng 40 gram Sơn tra sắc cùng với nước, sắc đặc rồi lọc bỏ phần bã, cho thêm 25 gram đường vào phần nước để uống.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa huyết áp thấp, dùng nhiều thuốc chữa tỳ hư mà không khỏi
Dùng Sơn tra cùng với Ty thế đoàn với liều lượng bằng nhau, đem hai vị thuốc trên phơi khô rồi tán thành bột mịn. Dùng thuốc cùng với nước sắc của lá Ngải cứu.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa đau lưng, nhức mỏi chân tay ở người cao tuổi
Dùng Sơn tra và Lộc nhung (nướng) với liều lượng bằng nhau, đem hai vị thuốc trên tán thành bột mịn, thêm một ít mật rồi hoàn thành viên có kích thước bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần sử dụng 50 viên cùng với rượu ấm, uống mỗi ngày 2 lần trước và sau bữa ăn đều được.
Bài thuốc từ Sơn tra chữa lipid máu cao
Dùng Sơn tra và Mạch nha (cô đặc) với liều lượng bằng nhau. Mỗi lần sử dụng 30 gram để uống, mỗi ngày sử dụng 2 lần, thời gian sử dụng là 14 ngày.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu
Trong quá trình điều trị bệnh bằng sơn tra cần lưu ý:
- Dị ứng hoặc mẫn cảm với một số thành phần có trong Sơn trà: Không được sử dụng
- Tỳ vị hư, yếu, không có thực tích: Không được sử dụng
- Đa toan dịch vị, viêm loét dạ dày: Không được sử dụng
5. Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!
Lưu ý:
- Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
- Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
- Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Xem thêm bài viết: