Hậu phác là dược liệu có vị đắng cay, tính ấm thường được áp dụng trong các bài thuốc chữa rối loạn tiêu hóa, đau bụng, đại tiện bí… từ rất lâu đời. Hôm nay medplus xin giới thiệu đến bạn đọc các công dụng cũng như bài thuốc tiêu biểu từ loại dược liệu này nhé!
Thông Tin Dược Liệu
Tên tiếng Việt: Hậu phác
Tên khoa học: Magnolia offcinalis Rehd. et Wils.
Họ: Magnoliaceae
1. Đặc điểm dược liệu
Hậu phác là loại cây thân gỗ lớn, cao tới khoảng 6 – 15m, phần vỏ có màu nâu tím, cành khi còn non sẽ có lông bao phủ phía ngoài. Lá mọc so le nhau có cuống to và dài khoảng 2 – 5cm, không có lông. Phiến lá có hình trứng, thuôn và dài khoảng 22 – 40cm, rộng khoảng 10 – 20cm. Phần đầu hơi nhọn và hẹp dần về phía cuống.
Hoa có màu trắng, mọc ở đầu cành, có mùi thơm dịu. Phần cuống hoa thô, đường kính hoa có thể lên đến 12cm. Quả kép, mọc tập trung với chiều dàu khoảng từ 9 – 12cm, đường kính 5 – 6,5cm và có chứa từ 1 – 2 hạt bên trong.
2. Bộ phận dùng
Vỏ thân là bộ phận của cây được sử dụng để làm vị thuốc chữa bệnh.
3. Phân bố
Dược liệu thường mọc ở những nơi ẩm thấp và có đất tốt, điển hình ở các sườn núi. Được tìm thấy khá nhiều ở các tỉnh Hồ Bắc, Triết Giang, Tứ Xuyên, Vân Nam, An Huy của Trung Quốc.
Riêng ở nước ta, có thể phát hiện dược liệu ở một số tỉnh giáp ranh biên giới Trung Quốc. Điển hình như Lai Châu, Sơn La, Hà Giang, Tuyên Quang.
4. Thu hái và sơ chế
Dược liệu được thu hái vào tiết lập thu tới hạ chí, chọn những cây có tuổi thọ trên 20 năm. Lấy phần vỏ tương tự như thu hoạch bỏ quế. Sau đó đem về và tiến hành sơ chế theo 2 cách phổ biến như sau:
- Cách 1: Để cho phần vỏ cây đã thu hoạch đổ mồ hôi rồi đem phơi trong bóng râm. Có thể cuộn thành ống hay cán cho thẳng đều được.
- Cách 2: Sau khi bóc vỏ thì đem phơi ở nơi mát cho khô. Sau đó nhúng vào nước sôi và lấy ra chất thành đống đến khi nước chảy hết rồi phơi khô. Tiếp tục đem hấp cho vỏ mềm rồi cuộn thành ống và phơi khô ở nơi thoáng mát.
5. Bảo quản
Dược liệu khi đã được sơ chế khô cần để trong túi kín và bảo quản ở những nơi khô thoáng. Không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời để tránh làm bay tinh dầu.
Công dụng và Liều dùng
1. Tính vị
Đa phần các tài liệu Đông y ghi nhận hậu phác có vị cay hơi đắng, tính ấm và không độc.
2. Thành phần hóa học
Các thành phần được ghi nhận có trong dược liệu hậu phác bao gồm:
- Magnolola
- Tetrahydromagnola
- Isomagnolola
- Honokiol
- Obovatol
- Magnaldehyde
- Randiol
- Bornymagnolol
- Magnocurarine
- Salici Foline
3. Tác dụng dược lý
Theo y học cổ truyền:
- Công dụng: Ích khí, tiêu đờm, chỉ thống, ôn trung, tả nhiệt.
- Chủ trị: Chứng đau bụng, đầy bụng, ăn uống khó tiêu, nôn mửa, đại tiện bí, táo bón.
Theo y học hiện đại:
- Tác dụng với hệ tiêu hóa: Chất Magnolol trong dược liệu có khả năng phòng ngừa viêm loét dạ dày trên thực nghiệm. Đồng thời ức chế histamine gây co thắt tá tràng và ức chế dạ dày tiết dịch. Thuốc sắc từ hậu phác còn có tác dụng kích thích ruột và gây hưng phấn cơ trơn khí quản.
- Tác dụng kháng khuẩn: Thực nghiệm cho thấy hậu phác là dược liệu có tính kháng khuẩn rộng. Có tác dụng ức chế liên cầu khuẩn phổi, tụ cầu vàng, trực khuẩn lỵ hay liên cầu khuẩn tán huyết.
- Các tác dụng khác: Hạ huyết áp, giảm đầy hơi lúc châm tê cắt tử cung…
4. Cách dùng – liều lượng
Dược liệu có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp chung với các vị thuốc khác. Cách dùng phổ biến nhất là tán thành bột hoặc sắc lấy nước uống. Liều dùng được khuyến cáo là khoảng từ 6 – 20g/ngày. Tuy nhiên có thể được điều chỉnh tùy theo từng bài thuốc nhất định.
Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu
1. Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư đại tràng
- Chuẩn bị: 10g hậu phác, 20g rau sam, 20g bại tương thảo, 20g khổ sâm, 20g thổ phục linh, 20g bạch thược, 20g kê nội kim, 8g hoàng liên, 12g hồng đằng, 10g tam lăng, 10g huyền hồ, 4g xạ hương, 6g cam thảo.
- Thực hiện: Các dược liệu trên cho vào ấm sắc chung với 1 thăng nước trong khoảng 20 phút. Uống khi thuốc còn ấm nóng, sử dụng với liều lượng 1 thang/ngày.
2. Bài thuốc trị rối loạn tiêu hóa
- Chuẩn bị: 10g hậu phác, 10g xích phục linh, 6g trần bì, 3g cam thảo, 3g mộc hương, 3g can khương, 5g thảo khấu, 10g sinh khương, 10g đại táo.
- Thực hiện: Các dược liệu cho hết vào ấm sắc chung với 1 lít nước đến khi còn phân nửa. Chia làm nhiều lần uống trong ngày, dùng với liều lượng 1 thang/ngày.
3. Bài thuốc đau bụng, thổ tả
- Chuẩn bị: Hậu phác với liều lượng tùy ý.
- Thực hiện: Đem sao dược liệu với nước cốt gừng rồi tán thành bột mịn. Mỗi lần uống đúng 8g cùng với nước vừa múc ở dưới giếng lên.
4. Bài thuốc chữa đầy bụng kèm tiêu chảy
- Chuẩn bị: Hậu phác và can khương với liều lượng bằng nhau.
- Thực hiện: Các dược liệu đem đi tán bột rồi trộn với mật để làm thành hoàn bằng hạt ngô. Mỗi lần uống đúng 50 viên chung với nước cơm.
5. Bài thuốc trị chứng nước tiểu đục
- Chuẩn bị: 40g hậu phác, 4g bạch phục linh.
- Thực hiện: Cho hết dược liệu vào ấm sắc chung với 3 chén nước đến khi còn 1 chén. Uống khi nước thuốc còn ấm. Sử dụng với liều lượng mỗi ngày 1 thang.
Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh
Dược liệu này được khuyến cáo không nên sử dụng trong các trường hợp dưới đây:
- Phụ nữ đang trong thai kỳ
- Hàn thùy thạch, trạch tả, tiêu thạch
- Chân nguyên bất túc, tỳ vị hư nhược
- Tránh ăn đậu khi đang dùng hậu phác
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé !
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn: tracuuduoclieu.vn , tham khảo
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam