BỐI MẪU – TOP 5 BÀI THUỐC ” THẦN KỲ ” trị bệnh

Thông tin cơ bản

1. Thông tin khoa học:

• Tên Tiếng Việt: Bối mẫu, Xuyên bối mẫu, Triết bối mẫu, Thổ bối mẫu.
• Tên khoa học: Fritillaria cirrhosa D. Don
• Họ: họ Hành (Liliaceae)

2. Mô tả cây

Dược liệu:

• Xuyên bối mẫu sản xuất ở Tứ xuyên, hình cầu dẹt hoặc gần hình cầu viên chùy, hợp thành bởi 2 phiến lá vảy dầy mập lớn nhỏ và 2 phiến vảy nhỏ bọc bên trong, dày khoảng 2-3 phân, vùng đầu nhọn, vùng dưới rộng, hai phiến lá bên ngoài thể hiện hình tròn trứng trong lõm ngoài lồi hơn, phẳng trơn màu trắng, 2-3 phiến cánh trong nhỏ dài hẹp màu vàng nhạt có chất bột có chất bột. Loại sản xuất ở huyện Tòng xuyên như dạng bồng con, hình tròn bóng trơn sạch sẽ, hơi ngọt, vị này tương đối tốt nên được gọi là Chân trâu Bối mẫu.

3. Phân bố, thu hái và chế biến

Phân bố

• Cây ưa khí hậu mát, vùng ôn đới, vị thuốc nhập từ Trung Quốc. Ở Trung Quốc, cây xuyên bối mẫu chủ yếu mọc hoang ở các tỉnh Tứ Xuyên, Thanh Hải Cam Túc và Vân Nam.
• Khi dùng người ta loại bỏ tạp chất, ngâm qua nước, vớt ra ủ cho mềm rồi thái thành từng miếng mỏng phơi hay sấy khô.

Thu hoạch

• Xuyên bối mẫu: đào dò về vào khoảng  giữa tháng 8-10

Bộ phận dùng

• Thân hành đã phơi hay sấy khô của cây Xuyên bối mẫu

Chế biến

• Rửa sạch, phơi trong râm cho khô.

Công dụng và tác dụng chính

A. Thành phần hoá học

• Các alcaloid, tinh bột. Các alcaloid: peiminin C₂₇H₄₃O₃N, peimin C₂₇H₄₅O₄N, peimisin C₂₇H₄₃O₄N, peimidin C₂₇H₄₅O₂N, peimitidin C₂₇H₄₃O₄₇N₃, fritimin C₃₈H₆₂O₃N₂

B. Tác dụng dược lý

Tác dụng dược lý của fritimin cũng gần như peimin.

1. Liều tối thiểu gây chết đối với chuột nhắt trắng là 40mg/kg thể trọng.

2. Với liều từ 7,5-16m/kg trên thỏ nhà sẽ sinh ra chứng đường huyết, đồng thời xảy ra hiện tượng ngất với tứ chi tạm thời tê liệt.

3. Với liều khoảng 4mg/kg trên mèo sẽ sinh hiện tượng huyết áp hạ lâu đồng thời với hiện tượng ức chế hô hấp trong một thời gian ngắn.

4. Với nồng độ 1/167.000 đến 1/50.000 sẽ gây hiện tượng co bóp đối với tử cung của chuột bạch lấy riêng, với liều 1/100.000 có tác dụng ức chế đối với ruột non của thỏ tách riêng.

5. Nhỏ vào mắt không thấy hiện tượng giãn đồng tử.

Tác dụng của peimin và peiminin cũng gần giống nhau và gần giống như fritimin:

1. Liều tối thiểu gây chết đối với chuột nhắt trắng là 9mg/kg (tiêm tĩnh mạch). Trước khi chết có trạng thái co giật, cứng đờ.

2. Với liều 5mg/kg thể trọng đối với thỏ sẽ có hiện tượng đường huyết cao hơn bình thường.

3. Liều lượng vào khoảng l0mg sẽ làm cho mèo bị gây mê, xuất hiện hiện tượng hạ áp huyết tạm thời, nhịp hô hấp bị giảm.

C. Công dụng, tính vị và liều dùng

Tính vị

• đắng, ngọt, tính hơi hàn

Qui Kinh

• phế, tâm.

Công năng

• Thanh nhiệt, nhuận phế, hoá đờm, tán kết.

Công Dụng

• Chữa ho, ung nhọt ở phổi, teo phổi, nhọt vú, tràng nhạc, bướu cổ, thổ huyết.
• Ở nước ta, bối mẫu cho đến nay vẫn còn là một vị thuốc dùng trong phạm vi y học cổ truyền, mặc dầu có sự nghiên cứu tương đối kỹ về nhiều mặt.

Theo tài liệu cổ tính chất và tác dụng của triết bối mẫu có hơi khác nhau:

• Triết bối mẫu có vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, tán kết, nhuận phổi tiêu đờm, dùng chữa những trường hợp đờm ho nhiệt, viêm phổi, họng rát, tràng nhạc, ghẻ lở, sưng tấy.

Lưu Ý

• Không dùng phối hợp với Phụ tử, Ô đầu.

Liều dùng

•  6 – 12 g mỗi ngày, dạng thuốc sắc.

Bài thuốc sử dụng

1. Chữa phụ nữ có thai do ho đờm:

Bối mẫu bỏ lõi sao vàng tán nhỏ, luyện với đường phèn viên bằng hạt ngô. Ngày ngậm 5 – 10 viên.

2. Chữa viêm tuyến vú mới sưng tấy:

Bối mẫu 10g, thiên hoa phấn 10g, bồ công anh 15g, liên kiều 10g, đương quy 10g, lộc giác 10g, thanh bì 6g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2 – 3 lần. Dùng ngoài giã bồ công anh đắp nơi sưng tấy.

3. Chữa lao hạch (chứng loa lịch):

Dùng phương Tiêu loa hoàn gồm huyền sâm 12g, bối mẫu 10g, mẫu lệ 15g, tán bột mịn trộn đều, luyện mật làm hoàn, mỗi lần uống 10g, chiêu với nước sôi nguội, ngày uống 2 lần.

4. Chữa ciêm phế quản kéo dài (thể âm hư, phế táo):

Chọn một trong các phương sau:

• Nhị mẫu tán gồm: tri mẫu 10g, xuyên bối 8g (tán bột hòa uống) hoặc gia 3 lát gừng sắc uống.
• Bối mẫu tán gồm bối mẫu 10g, hạnh nhân 6g, mạch môn đông 10g, tử uyển 10g, trần bì 6g, cam thảo sống 4g. Sắc lấy nước uống.
• Dùng phương thuốc gồm bối mẫu 8g, cát cánh 3g, cam thảo 2g, đổ 3 bát nước sắc còn 1 bát chia 3 lần uống trong ngày.

5. Trẻ em tưa lưỡi:
Bối mẫu bỏ lõi 2g, nước lã 2ml, mật ong 2g, bôi lên lưỡi. Thuốc nuốt được. Ngày 4-5 lần.

 Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn tham khảo
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam