A Giao | Dược Liệu Quý Giúp Cầm Máu An Thai Hiệu Quả

A giao là phần keo chế từ da con lừa. Trong Đông y, A giao có vị ngọt, tính bình, không độc, được quy vào kinh Can, Phế và Thận. Vậy dược liệu a giao có công dụng cụ thể như thế nào? Trị bệnh ra sao? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!

1. Thông tin dược liệu

Tên thường gọi: A giao nhân; A tỉnh giao; Bì giao; Ô giao; Bồ hoàng sao; Phó trị giao,…

Tên khoa học: Colla corri Asini

Họ: Thuộc họ Ngựa (Equidae)

Đặc điểm dược liệu

A giao là phần keo chế từ da con lừa, được bào chế thành miếng keo hình chữ nhật màu nâu đen, cứng, bóng và nhẵn với độ dày là 0,5 cm, dài 6 cm và rộng 4 cm, nặng 20 gram mỗi miếng. A giao mềm dẻo vào trời nắng nóng và cứng giòn, dễ vỡ vào trời ẩm ướt.

Bộ phận dùng

Bộ phận sử dụng được của A giao là da lừa bỏ lông

Thu hái và chế biến

Thu hái thân và lá hoặc có thể nhổ toàn cây, loại bỏ đất. Có thể dùng dược liệu tươi hoặc phơi khô ở nơi râm mát, để dùng từ từ.

Tại Trung Quốc:

Khoảng tháng 2 – 3 hàng năm, thời điểm cuối đông đầu xuân, thu hoạch những phần da của những con lừa già, lông đen, dày rồi đem ngâm trong nước khoảng 3 – 5 ngày cho mềm. Cạo bỏ lớp lông đen rồi cắt thành từng miếng nhỏ. Đem miếng da lừa nấu 3 ngày 3 đâm, nấu cho đến khi miếng da ra hết chất keo, trong lúc nấu, nếu nước khi, tiếp tục cho nước vào, làm như vậy khoảng 5 – 6 lần. Sử dụng rây bằng đồng để lọc lấy phần nước, khuấy cùng với một ít nước lọc có chứa phèn chua rồi chờ cho đến khi tạp chất lắng xuống đáy, sau đó chắt lấy phần nước bên trên. Trước khi chắt lọc phần nước, trước 2 giờ thì cho thêm đường và rượu (600 gram da lừa thì sử dụng 9 kg đường và 4 lít rượu trắng), 30 phút trước thì thêm dầu đậu nành (600 kg thì thêm 1 kg dầu đậu nành). Để nguội hẳn rồi cắt thành miếng để sử dụng (theo Trung Dược Đại Từ Điển).
Cho các miếng A giao vào chảo nóng để rang cùng với 1 kg bột Cáp phấn, rang cho đến khi A giao nở giòn, không còn cứng nữa là được. Sử dụng rây để lọc bỏ phần bột Cáp phấn đi (theo Trung Dược Đại Từ Điển).
Cho Bồ hoàng vào chảo nóng, khi Bồ hoàng nóng tiếp tục cho A giao vào rang cho đến khi A giao nở giòn. Sau đó lọc bỏ Bồ hoàng đi để lấy phần A giao (theo Trung Dược Đại Từ Điển).
Đem A giao nấu cùng với nước để tan chất keo hoặc đem A giao để ngâm với rượu (theo Đông Dược Học Thiết Yếu).

Tại Việt Nam:

Dùng khăn hoặc miếng vải sạch để lau bỏ phần bụi còn bám trên miếng da lừa, sau đó thái miếng da thành các miếng nhỏ có kích thước bằng hạt ngô đồng. Cho vào chảo nóng rồi sao với bột Cáp phấn hoặc Mẫu lệ cho phồng đều là được (theo Phương pháp bào chế đông dược).

Phân bố

A giao là dược phẩm được sản xuất nhiều ở Trung Quốc và phân phối vào nước ta. Ở nước ta, tại các tỉnh như Hưng Yên, Nghệ An hay Hà Bắc đã có nấu A giao nhưng nguyên liệu chủ yếu là da trâu bò.

2. Công dụng và tác dụng chính

Thành phần hóa học

Thành phần chủ yếu là collagen. Collagen thủy phân sẽ cho các acid amin: 10% lysin, 7% arginin, 2% histidin, xystin, glyxin.

Lượng nito toàn phần là 16,43 – 16,54%, lượng canxi là 0,079 – 0,118%, lượng sufua 1,10 – 2,31%. Độ trong 0,75 – 1,09%.

Tính vị

Tính hơi ấm, không độc (theo Biệt Lục)
Vị ngọt, tính bình (theo Bản Kinh)
Vị nhạt, tính bình (theo Y Học Khải Nguyên)
Vị cay, ngọt, tính bình (theo Thang Dịch Bản Thảo)

Quy kinh

Kinh Can, Phế và Thận (theo Trung Dược Đại Từ Điển)
Kinh Can, Phế, Thận và Tâm (theo Bản Thảo Cầu Chân)
Kinh Thủ Thái dương Tam tiêu, Túc Thiếu âm Thận và Túc Quyết âm can (theo Thang Dịch Bản Thảo)
Kinh Thủ Thiếu âm Tâm, Túc Thiếu âm Thận và Túc Quyết âm Can (theo Bản Thảo Hối Ngôn)

Tác dụng dược lý

Theo y học hiện đại:

Ảnh hưởng đối với chuyển hóa canxi:

Có khả năng cải thiện sự hấp thụ canxi động vật. Cho uống A giao khả năng đông máu không tăng nhưng nếu tiêm dung dịch 5% A giao tiệt trùng thì khả năng đông máu tăng.

Tác dụng tạo máu:

Rút máu chó để gây thiếu máu, rồi chia chó thành 2 lô, một lô cho ăn A giao, một lô không cho ăn. Xét nghiệm hồng cầu và các yếu tố khác của máu. Kết quả A giao làm tăng nhanh lượng hồng cầu và các sắc tố khác của máu.

Tác dụng đối với chứng loạn dưỡng cơ dần dần:

Nghiên cứu nuôi chuột bạch theo một chế độ ăn đặc biệt để gây hiện tượng loạn dưỡng cơ dần dần: Nhẹ thì bị què, nặng thì tê liệt khó đứng dậy. Sau đó cho ăn A giao thì sau hơn 100 ngày, đa số các con vật hết triệu chứng tê liệt so với các con vật khỏe mạnh không khác nhau.

Tác dụng chống choáng:

Tác dụng đã gây choáng đối với mèo, sau đó dùng dung dịch A giao 5% thêm nước muối để giữ đẳng trương và kiềm hóa lọc, đun sôi 30 – 40 phút, đợi nhiệt độ hạ từ từ vào mạch máu, thấy huyết áp trở lại bình thường và con vật được cứu sống.

Theo y học cổ truyền:

A giao là một vị thuốc bổ, cầm máu dùng trong mọi trường hợp băng huyết, lỵ ra máu, ho ra máu, đại tiểu tiện ra máu, hồi hộp, mất ngủ. Còn dùng làm thuốc an thai. Ngày dùng 6 – 12 g. Có khi dùng sống, có khi sao với bột vỏ sò, hoặc bồ hoàng rồi mới dùng.

Theo tài liệu cổ A giao có vị ngọt tính bình vào kinh phế can thận. Có tác dụng tư âm dưỡng huyết, bổ phế nhuận táo, cầm máu an thai. Dùng chữa hư lao sinh ho, phế ung thổ ra mủ, ho ra máu, nôn ra máu, ra máu cam, ỉa ra máu, thai sản, băng lậu âm hư, tâm phiền, mất ngủ. Người tỳ vị hư nhược, nôn mửa, ỉa lỏng, tiêu hóa kém không dùng được.

Cách dùng và liều lượng

A gi.ao là một vị thuốc bổ, cầm máu dùng trong mọi trường hợp băng huyết, lỵ ra máu, ho ra máu, đại tiểu tiện ra máu hồi hộp mất ngủ. Còn dùng làm thuốc an thai. Ngày dùng 6 – 12 g. Có khi dùng sống, có khi sao với bột vỏ sò, hoặc bồ hoàng rồi mới dùng.

Cách chế A g.iao khi dùng:

Chế với bột vỏ sò: Cho chừng 1 kg vỏ sò vào chảo, rang cho nóng cho A gi.ao thái nhỏ vào, rang thêm cho đến khi A gi.ao nở giòn thì lấy ra rây bỏ vỏ sò đi, A gi.ao chế như vậy sẽ bớt độ dính. Mùi thơm hơn.
Chế bồ hoàng: Cho bồ hoàng vào chảo rang nóng rồi cho A gi.ao thái nhỏ vào tiếp tục rang cho đến khi A gi.ao nở thì rây bỏ bồ hoàng lấy A gi.ao mà dùng.

3. Bài thuốc sử dụng

Bài thuốc chữa chứng bạch cầu giảm và thiếu máu nhược sắc:

Dùng A gi.ao, Nhân sâm, Thục địa, Đảng sâm, Sơn tra và các vị thuốc khác với liều lượng bằng nhau để nấu thành cao để sử dụng.

Bài thuốc từ A giao chữa nôn ra máu:

Dùng 80 gram A gi.ao (sao), 120 gram Sinh địa và 40 gram Bồ hoàng. Sắc một thang thuốc trên cùng với sáu chén nước, sắc cô đặc còn hai chén nước, mỗi lần sử dụng một chén. Mỗi ngày uống hai lần.

Bài thuốc từ A giao chữa ho ra máu:

Dùng 12 gram A gi.ao (sao), 40 gram Gạo nếp và 4 gram Mộc hương. Đem các vị thuốc trên tán thành bột mịn. Mỗi lần sử dụng 4 gram, uống mỗi ngày 3 lần.

Bài thuốc từ A giao chữa thai ra máu ở phụ nữ:

Dùng một lượng A gi.ao đem sao vàng rồi tán nhỏ. Mỗi ngày sử dụng 16 gram uống cùng với nước cháo, sử dụng thuốc khi bụng đói hoặc trước mỗi bữa ăn.
Dùng 120 gram A gi.ao đem sao rồi sắc cùng với 200 ml rượu, sắc đến khi A gi.ao tan hết thì được, uống khi thuốc còn nóng.

Bài thuốc từ A giao chữa kinh nguyệt ra nhiều máu:

Đem một lượng A giao sao vàng rồi tán mịn thành bột. Mỗi ngày sử dụng 16 gram cùng với rượu.
Dùng A giao, Bạch thược, Sinh địa, Đương quy, Cam thảo, Ngại diệp, Xuyên khung với liều lượng bằng nhau. Đem các vị thuốc trên (trừ A giao sắc cùng với nước rồi lọc lấy phần nước, sau đó cho A giao vào và quấy đều đến khi tan rồi dùng.

Bài thuốc từ A giao chữa nôn ra máu:

Dùng 40 gram A giao (sao cùng với bột Cáp phấn) và 2 gram Thần sa, đem hai vị thuốc trên tán thành bột mịn. Dùng thuốc cùng với mật ong và nước cốt Ngó sen.
Đem A giao sao chung với 20 gram Bồ hoàng. Mỗi lần sử dụng 8 gram hòa cùng với 200 ml nước và 200 ml nước cốt Sinh địa. Mỗi ngày uống hai lần (áp dụng cho các trường hợp nôn ra máu, chảy máu tai và chảy máu mũi).

Bài thuốc từ A giao chữa ho lâu ngày không khỏi:

Dùng 40 gram A giao (sao) và 80 gram Nhân sâm. Đem hai vị thuốc trên tán thành bột mịn. Mỗi lần sử dụng 12 gram uống cùng với nước sắc Thông bạch.
Dùng A giao (chưng cách thủy), Hạnh nhân mỗi vị 12 gram, 16 gram Nhu mễ, 4 gram Cam thảo cùng với Mã đâu linh và Ngưu bàng tử mỗi vị 8 gram. Đem các vị thuốc trên sắc cùng với nước để dùng.

Bài thuốc từ A giao trị suyễn:

Dùng A giao, Tử tô và Ô mai với liều lượng bằng nhau, đem sao rồi tán thành bột mịn, sau đó sắc lấy nước để uống.

Bài thuốc từ A giao chữa phế bị hư, khí suyễn ở trẻ nhỏ:

Dùng A giao (sao) và Gạo nếp (sao) mỗi vị 40 gram; Thử niêm tử (sao thơm) và Cam thảo (nướng) mỗi vị 10 gram; 20 gram Mã đâu linh (sấy), 7 hạt Hạnh nhân (bỏ đầu nhọn, bỏ vỏ đem sao). Đem các vị thuốc trên tán thành bột mịn. Mỗi lần sử dụng 8 gram để sắc lấy nước dùng.

Bài thuốc từ A giao chữa ho ra máu, chữa lao phổi:

Dùng một lượng A giao vừa đủ, đem tán thành bột mịn. Mỗi lần sử dụng 20 – 30 gram, uống cùng với nước ấm hoặc sắc thành hồ để uống, mỗi ngày uống 2 – 3 lần.

Bài thuốc từ A giao chữa đau bụng, hạ lỵ khi đang mang thai:

Dùng 80 gram A giao (nướng), 60 gram Ngải diệp cùng với Hoàng liên, Đương quy và Thạch lựu bì mỗi vị 120 gram. Đem một thang thuốc trên sắc để lấy nước dùng.

Bài thuốc từ A giao chữa động thai:

Dùng A giao và Ngải diệp mỗi vị 80 gram cùng với 20 gram Thông bạch. Đem các vị thuốc trên sắc cùng với 800 ml nước, sắc cô đặc còn 200 ml nước. Mỗi lần sử dụng 100 ml thuốc, uống hai lần mỗi ngày. Người bệnh nên dùng thuốc khi còn nóng, nếu thuốc nguội nên hâm nóng lại trước khi dùng.
Dùng 120 gram A giao đem sắc cùng với 400 ml nước, sắc cô đặc còn 80 ml nước để uống (áp dụng cho các trường hợp động thai làm tiểu són).
Dùng 12 gram A giao, 30 gram đường đỏ và 2 quả trứng gà. Ngoài công dụng chữa động thai, bài thuốc còn có tác dụng an thai.

Bài thuốc từ A giao chữa thai ra máu ở phụ nữ:

Dùng một lượng A giao đem sao vàng rồi tán nhỏ. Mỗi ngày sử dụng 16 gram uống cùng với nước cháo, sử dụng thuốc khi bụng đói hoặc trước mỗi bữa ăn.
Dùng 120 gram A giao đem sao rồi sắc cùng với 200 ml rượu, sắc đến khi A giao tan hết thì được, uống khi thuốc còn nóng.

Bài thuốc từ A giao chữa xuất huyết tử cung cơ năng:

Dùng A giao, Thục địa và Ngải diệp mỗi vị 20 gram; Bạch thược và Xuyên khung mỗi vị 12 gram cùng với 16 gram Đương quy và 4 gram Chích thảo. Đem một thang thuốc trên sắc lấy nước dùng. Người bệnh nên dùng khi thuốc còn nóng, nếu nguội nên hâm nóng lại thuốc trước khi dùng.

Bài thuốc từ A giao chữa táo bón:

Dùng 8 gram A giao (sao) cùng với 12 gram Thông bạch. Đem hai vị thuốc trên sắc cùng với rượu, khi A giao tan ra, thêm 8 ml mật ong và tiếp tục sắc lấy nước để dùng.

Bài thuốc từ A giao chữa khí ở trưởng vị bị hư:

Dùng A giao và Phục linh mỗi vị 80 gram cùng với 120 gram Hoàng liên (sao). Đem các vị thuốc trên tán thành bột mịn, hòa một ít mật rồi hoàn thành viên. mỗi ngày sử dụng 12 – 16 gram, dùng cùng với nước.

Bài thuốc từ A giao chữa tay chân run giật, gân cơ co quắp:

Dùng A giao, Câu đằng, Bạch thược (sống), Thạch quyết minh, Phục thần, Lạc thạch đằng mỗi vị 12 gram cùng với Sinh địa và Mẫu lệ (sống) mỗi vị 16 gram. Đem các vị thuốc trên sắc cùng với nước trừ A giao, rồi lọc bỏ phần bã. Sau đó cho thêm A giao vào để cho tan chảy, thêm một trái Kê tử hoàng, khuấy đều rồi dùng. Dùng khi thuốc còn ấm.

Bài thuốc từ A giao chữa thai ra máu ở phụ nữ:

Dùng một lượng A giao đem sao vàng rồi tán nhỏ. Mỗi ngày sử dụng 16 gram uống cùng với nước cháo, sử dụng thuốc khi bụng đói hoặc trước mỗi bữa ăn.
Dùng 120 gram A giao đem sao rồi sắc cùng với 200 ml rượu, sắc đến khi A giao tan hết thì được, uống khi thuốc còn nóng.

Bài thuốc từ A giao chữa chân cẳng lở loét (mãn tính):

Tiến hành rửa vùng lở loét bằng dung dịch vô trùng, chiếu tia hồng ngoại 10 – 15 phút. Cho một lượng A gi.ao vào cùng với 70 ml nước, bắt lên bếp đun trên ngọn lửa nhỏ, sắc cho thành cao. Chờ cao nguội dần rồi phết 2 – 3 gram cao vào miếng băng gạc (tùy vào diện tích bị lở loét. Mỗi ngày thực hiện một lần, dùng đến khi bệnh tình tiêu biến hẳn.

Bài thuốc từ A giao chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ, ngủ không sâu giấc:

Dùng 20 gram A gi.ao (tan) cùng với Hoàng cầm, Hoàng liên và Bạch thược mỗi vị 8 gram. Đem các vị thuốc trên sắc cùng với nước, thêm 2 lòng đỏ trứng gà (Kê tử hoàng) khuấy đều cho tan. Chia phần thuốc làm hai phần uống, nên uống khi thuốc còn nóng, nếu thuốc nguội nên hâm nóng lại trước khi dùng.

Bài thuốc chữa bệnh di chứng não, di chứng màng não, động kinh thể âm huyết hư, chứng âm hư co giật:

Dùng A gi.ao, Thạch huyết minh, Bạch thược (sống), Phục thần và Câu đằng mỗi vị 12 gram; Mẫu lệ (sống), Sinh địa, Quy bản mỗi vị 16 gram. Đem các vị thuốc trên sắc cùng với nước trừ A gi.ao và Kê tử hoàng, chắt lọc lấy phần nước, cho A gi.ao và Kê tử hoàng vào hỗn hợp rồi tiếp tục đun 1 phút. Khuấy đều cho tan hết rồi dùng. Người bệnh nên dùng thuốc khi thuốc còn nóng.

4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu

Người bệnh không được sử dụng A gi.ao đồng thời với Đại hoàng, không chỉ gây phản tác dụng mà còn làm gia tăng các triệu chứng tác dụng phụ.

Những đối tượng dị ứng hoặc mẫn cảm với một số thành phần có trong A gi.ao không được yêu cầu sử dụng hoặc các đối tượng thuộc các trường hợp sau:

Tỳ vị suy nhược
Ỉa lỏng
Ăn không tiêu
Ói mửa
Tiêu hóa kém

5. Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!

Lưu ý:

Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn

Nguồn: tracuuduoclieu.vn

Xem thêm bài viết: