Củ Dòm: "Thần dược" chữa phong thấp, mất ngủ hiệu quả

Củ dòm là một trong những vị thuốc quý được ghi tên vào Sách Đỏ. Nó có tác dụng đặc trị phong tê thấp, đau nhức xương khớp, hỗ trợ chữa đau dạ dày, viêm họng, mất ngủ kéo dài,... Hãy cùng Medplus tìm hiểu những thông tin khái quát hơn về vị thuốc này nhé!

A. Thông tin về Củ dòm

Tên gọi khác: Củ gà ấp

Tên khoa học: Stephania dielsiana Y. C. Wu

Họ: Menispermaceae (Tiết dê)

1. Đặc điểm

Củ dòm là dạng cây dây leo, sống nhiều năm, dài 2 – 3 m. Rễ củ to, đa dạng, nhưng thường thuôn dài, có vỏ ngoài nhăn nheo, thịt cứng rắn màu vàng nâu.
Lá mọc so le, hình tam giác gần tròn, phiến mỏng nhẵn, gốc bằng hoặc hơi lõm, đầu nhọn, mép nguyên hoặc có ít răng rất nhỏ ở phía đầu lá, hơi lượn sóng, bấm lá thấy có nhựa màu tím hồng.
Cuống lá dài 4.5 – 8,5 cm, gân lá xếp dạng chân vịt, nửa cuống lá phía trên và gân lá mặt sau có màu tím hoặc hồng.
Hoa nhỏ, đơn tính khác gốc, hoa đực tụ hợp thành tán giả, có 6 lá đài màu tím xếp thành hai vòng, 3 cánh hoa màu vàng cam, hoa cái thành dạng đầu, có 1 lá đài màu tím, 2 cánh hoa màu vàng cam có vân tím, đầu nhụy chia thùy.
Quả hình trứng dẹt, dài 0,8 – 0,9 cm, hạt có 4 hàng gai cong nhọn và có lỗ ở giữa.
Mùa hoa: Tháng 4 – 5.
Mùa quả: Tháng 6 – 7.

Có sự khác nhau giữa củ dòm với các loài bình vôi cũng có nơi gọi là củ gà ấp, bình vôi thì có củ hình tròn và ngắn, lá mặt sau chỉ một màu xanh lục nhạt.

Củ dòm có công dụng chữa bệnh hiệu quả — Củ dòm có công dụng chữa bệnh

2. Phân bố, thu hái và chế biến

Phân bố: Loài củ dòm được xếp vào diện tương đối hiếm, phân bố một vài điểm ở Ba Vì (Hà Tây), Kỳ Sơn (Hoà Bình), Bạch Thông (Bắc Cạn) và Trà My (Quảng Nam). Cây thường mọc trong các quần thể rừng ẩm, trên núi đất hoặc núi đá vôi với độ cao 300 – 800m.

Củ dòm là cây ưa ẩm và ưa sáng, thường mọc trùm lên các cây bụi khác. Cây ra hoa quả hàng năm, tuy nhiên rất hiếm gặp cây cái trong tự nhiên.

Hạt củ dòm được gieo thử có khả năng nảy mầm tốt. Sau 4 tháng, từ phần rễ mầm bắt đầu phình to thành củ. Củ dòm cũng được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam để lưu ý bảo vệ.

Thu hái: Chủ yếu tháng 9 – 10. Khi thu hái cần đào kỹ rễ, tránh gây tổn thương phần rễ.

Chế biến: Sau khi thu hái, mang về cắt bỏ phần rễ con, có khi cạo bỏ lớp vỏ ngoài, bổ dọc, phơi khô, lại cắt thành từng đoạn khoảng 5 – 10 cm, bảo quản dùng dần.

3. Bộ phận dùng

Củ, sau khi rửa sạch, thái nhỏ rồi mang phơi khô để làm thành dược liệu.

4. Thành phần hóa học

Củ dòm chứa nhiều alcaloid cyclanolin, L – tetrahydropalmatin, crebanin, dehydrostephanin, magnoflorin, Stephanin, sinoaculin, xylopinin.

5. Tính vị và công năng

Tính vị: Vị đắng, chát, tính hàn.

Công năng: Tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán ứ, chỉ thống.

6. Tác dụng dược lý

L. tetrahydropalmatin (gindarin) có tác dụng an thần, gây ngủ, hạ sốt, giảm đau, giải co thắt cơ trơn.

B. Công dụng và liều dùng

1. Chữa phong tê thấp, đau đầu, đau bụng, đau lưng, sốt rét, phù thũng, chân tay nhức mỏi. Ở Bắc Thái, Hà Tây chữa kiết ly, đại tiện ra máu, đau bụng kinh niên, đau dạ dày.

4 – 8g sắc với 200 ml nước còn 50 ml
Uống làm một lần trong ngày. Có thể ngâm rượu uống với tỷ lệ 1/10

2. Cải thiện giấc ngủ rất tốt.

Sắc củ dòm với nước
Uống mỗi ngày trước khi đi ngủ

3. Chữa vết thương, mụn nhọt và rắn cắn.

Củ dòm để tươi, giã nhỏ với ít muối và gừng
Đắp tại chỗ đến khi khỏi hẳn.

Bạn cũng có thể khám phá thêm một số bài viết khác về các loại dược liệu có cùng công dụng chữa phong thấp như:

Toan táo nhân – Vị thuốc quý giúp an thần, mất ngủ

Long nhãn – Dược liệu chuyên trị chứng kém ăn mất ngủ

Lạc tiên – ” Chuyên gia ” trị mất ngủ, suy nhược thần kinh