Hoàng tinh hoa trắng: Thảo mộc đa năng giúp bổ khí, hồi phục sức khoẻ

A. Thông tin về Hoàng tinh hoa trắng

Ngoài tên gọi gốc, người dân còn hay dùng tên Hoàng tinh nhiều hoa để gọi thay thế do đặc điểm ngoại hình của cây. Chủ yếu mọc ở những vùng đồi núi cao của Việt Nam và nhiều nơi trên thế giới, hoàng tinh hoa trắng được khai thác sử dụng nhiều bộ phận của cây trong việc điều chế thuốc chữa nhiều loại bệnh.

Tên khoa học: Disporopsis longifolia Craib

Họ: Asparagaceae.

1. Mô tả cây

• Hoàng tinh hoa trắng thuộc loài thảo mộc thân thảo, sống lâu năm, cao 0,6 – 1 m. Thân rễ mập, mọc thành chuỗi gồm những dóng tròn, trên có sẹo to, lõm nom như cái chén và nhiều ngấn ngang. Thân đứng, nhẵn, không phân nhánh, gốc có những đốm tía.
• Lá mọc so le, không cuống, hình bầu dục hoặc hình trứng, dài 10 – 16 cm, rộng 5 – 8 cm, gốc tròn, đầu nhọn, hai mặt nhẵn, mép lượn sóng, gân lá hình cung, nổi rõ ở mặt dưới.
• Hoa mọc tập trung ở kẽ lá, 5 – 10 cái, rủ xuống; bao hoa dài 8 – 10 mm gồm 6 thùy màu trắng dính vào nhau thành hình chén hoặc hình chuông, thùy của bao hoa có phần phụ nạc; nhị 6, chỉ nhị rất ngắn, đính vào chỗ lõm ở đầu phần phụ, bao phấn hình sợi; bầu hình tròn.
• Quả mọng, hình cầu hơi có 3 cạnh, màu tím đen khi chín.
• Mùa hoa rơi vào khoảng tháng 3 – 5; mùa quả vào khoảng tháng 6 – 8.

2. Phân bố và sinh thái

Thế giới: Hoàng tinh hoa trắng phân bố chủ yếu ở các tỉnh Nam Trung Quốc, Bắc Việt Nam, Lào và Thái Lan.

Việt Nam: Theo kết quả điều tra của Viện Dược liệu (1961 – 2000), hoàng tinh hoa trắng chỉ phát hiện thấy ở các tỉnh vùng núi phía bắc, từ Nghệ An trở ra, bao gồm Hà Giang, Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Hoà Bình, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Bắc Cạn, Cao Bằng, Lạng Sơn, Phú Thọ (Thanh Sơn), Vĩnh Phúc (Tam Đảo), Thanh Hóa, Nghệ An. Độ cao phân bố so với hoàng tinh hoa đỏ rộng hơn, từ 500 m đến 1700 m.

• Hoàng tinh hoa trắng là cây đặc biệt ưa ẩm và ưa sáng, thường mọc rải rác dưới tán rừng núi đá vôi ẩm. Phần trên mặt đất lụi hàng năm vào mùa đông, mọc lại vào đầu mùa xuân. Có lá non rồi ra hoa quả ngay. Cây con mọc từ hạt được thấy vào tháng 3 – 5. Phần thân rễ của cây phân nhánh nhiều và thường tạo nên những khóm lớn.
• Cũng như loại hoa đỏ, hoàng tinh hoa trắng cũng bị khai thác nhiều. Nạn phá rừng làm nương rẫy càng làm cho vùng phân bố tự nhiên của cây bị thu hẹp.
• Từ năm 1966, cây cũng được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam để bảo vệ. Cây có thể trồng được bằng hạt hoặc bằng đầu mầm thân rễ, dưới tán rừng ẩm. Tuy nhiên, cây trồng phải sau 4 – 5 năm mới có thể cho thu hoạch (Nguyễn Tập, 1996).

3. Bộ phận dùng

Thân rễ sau khi đã được loại bỏ gốc thân và rễ con thì rửa sạch, phơi hoặc sấy ở nhiệt độ thấp. Dược liệu dài 5 – 10 cm, mang nhiều đốt, hình chùy hoặc con quay, dính liền với nhau thành một khối. Mặt ngoài màu vàng nâu đến nâu đen, có nhiều vết nhăn nheo. Trên mỗi đốt có một vòng màu nâu, mép có vết tích của thân khí sinh. Ngoài ra, còn có những vết tích rễ con, vết vảy của lá đã rụng.

Chế biến: Đun dược liệu với nước để loại chất ngứa, rồi chế biến tương tự như hoàng tinh hoa đỏ.

B. Công dụng và liều dùng

Theo các ghi chú về thuốc, Hoàng tinh hoa trắng có tác dụng bổ trung, ích khí, nhuận phế, có cùng công dụng như hoàng tinh hoa đỏ.

C. Bài thuốc có vị Hoàng tinh hoa trắng

1. Đơn thuốc bổ dùng cho người yếu, ho, lao lực

Thành phần: Hoàng tinh 15g, Ý dĩ 10g, nước 600ml, sắc còn 200ml. Chia làm 3 lần uống trong ngày.

2. Chữa âm hư, suy lão sớm ở người cao tuổi

Thành phần: Dịch chiết hoàng tinh, địa hoàng, thiên môn đông, mỗi thứ 300ml.

Trộn đều cô còn ½ thêm mật 2500g, bột bạch phục linh 1000g. Trộn đều với hồ làm thành viên to bằng đầu ngón tay cái. Mỗi lần uống 1 viên với rượu, ngày uống 3 lần.

3. Chữa lao phổi, ho ra máu

Thành phần: Hoàng tinh 500g, bạch cập, bách bộ mỗi thứ 250g, ngọc trúc 12og. Nghiền thành bột luyện với mật, bào chế thành viên hoàn. Mỗi lần uống 10g, ngày uống 3 lần.

4. Chữa đau thắt ngực, bệnh mạch vành

Thành phần: Hoàng tinh, côn bố mỗi vị 15g, bá tử nhân, xương bồ, uất kim mỗi vị 10g, diên hồ 6g, sơn tra 24g. Ngày uống một thang, chia 3 lần. Mỗi đợt điều trị 4 tuần.

5. Chữa tiểu đường

Thành phần: Hoàng tinh 2 phần, sinh địa 2 phần, trạch tả 1 phần, hoàng liên 1 phần, nhân sâm 1 phần, hoàng kỳ 2 phần, địa cốt bì 1 phần. Nghiền thành bột mịn, mỗi lần uống 5g, ngày uống 3 lần.

6. Chữa huyết áp thấp

Thành phần: Hoàng tinh, Đảng sâm, mỗi vị 30g, Cam thảo 10g. Sắc uống ngày 1 thang.

Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!

Lưu ý:

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
2. Người bệnh không tự ý áp dụng.
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Nguồn tham khảo

Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.