SA DÂY RỐN: NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý

Sa dây rốn (dây nhau) là một cấp cứu hàng đầu vì gây suy thai cấp do cuống rốn bị chèn ép giữa ngôi và thành chậu hông hoặc do khi bị sa dây rốn ra ngoài âm đạo, việc cung cấp máu của dây rốn cho thai bị đình trệ do co thắt của các mạch máu dây rốn. Nếu không được cấp cứu kịp thời tình trạng sa dây rốn có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ và con.

Sa dây rốn là biến chứng thường gặp xảy ra vào giai đoạn cuối của thai kỳ (thai khoảng hơn 38 tuần). Hiện tượng này dễ gây suy thai cấp khi mẹ chuyển dạ. Vì thế, khi phát hiện sản phụ mắc sa dây rốn, cần được cấp cứu kịp thời trong vòng 30 phút thì may ra mới cứu được trẻ.

2. Nguyên nhân sa dây rốn

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sa dây rốn khi chuyển dạ (sinh đẻ nhiều lần); thai (ngôi thai bất thường); phần phụ (đa ối…); bấm ối khi ngôi còn cao lỏng…

Cho đến nay cũng chưa có biện pháp cụ thể nào để ngăn ngừa hiện tượng sa dây rốn. Vì vậy, điều quan trọng nhất để tránh tai biến này, các thai phụ cần đi khám thai định kỳ; bác sĩ có thể phát hiện yếu tố nguy cơ để cảnh báo cũng như tư vấn chọn nơi đẻ an toàn (có điều kiện mổ đẻ).

Đối với trường hợp sa dây rốn trong bọc ối:

• Ở các tuyến xã: Cần tư vấn cho sản phụ nằm đầu thấp, mông cao, không rặn để bảo vệ ối khỏi bị vỡ. Tiêm bắp papaverine 40 – 80mg. Sau đó, nhanh chóng chuyển tuyến trên.
• Đối với tuyến huyện: Phẫu thuật lấy thai ngay.

Đối với trường hợp sa dây rốn khi đã vỡ ối:

• Đối với tuyến xã: Xác định xem dây rốn còn đập không bằng cách kẹp dây rốn vào giữa hai ngón tay để xem dây rốn đập mạnh hay yếu. Đồng thời nghe tim thai trên bụng mẹ. Nếu xác định là thai đã tử vong (dây rốn hết đập, không nghe thấy tim thai) thì không còn cấp cứu (giải thích cho gia đình và sản phụ là thai nhi không còn tim thai và chỉ để cuộc đẻ diễn ra bình thường mà không phải chuyển mổ cấp cứu).

Nếu thai còn sống, cho sản phụ nằm chổng mông, nhẹ nhàng đẩy dây rốn lên. Tiêm bắp papaverine 40 – 80mg nếu cơn co nhanh. Tư vấn cho sản phụ về việc không nên rặn và những diễn biến xấu có thể xảy ra đối với thai nhi. Đồng thời nhanh chóng chuyến lên tuyến trên.

Lưu ý, trước khi chuyển tuyến nếu có điều kiện cần bọc dây rốn bị sa vào gạc lớn tẩm huyết thanh mặn đẳng trương 9‰ ấm, đóng khố vô khuẩn cho sản phụ rồi chuyển ngay lên tuyến trên. Ngoài ra, cũng có thể đặt ống thông Foley và bơm đầy bàng quang bằng 500ml huyết thanh đẳng trương 9‰, dùng kẹp để kẹp đầu ống thông lại nhằm cho đầu thai nhi không xuống thấp hơn.

• Đối với tuyến huyện: Xác định xem dây rốn còn đập không bằng cách kẹp dây rau vào giữa hai ngón tay và nghe tim thai. Nếu thai còn sống phải tìm cách mổ lấy thai ra ngay.

Trong khi chờ đợi mổ, nên để sản phụ nằm đầu thấp, mông cao để dây rau đỡ bị ép chặt giữa ngôi và tiểu khung. Nếu thai đã tử vong thì theo dõi để cuộc đẻ tiến triển bình thường.

Khi bị sa dây rốn, bạn có thể cảm thấy dây rốn trong vùng kín. Khi cảm thấy sự bất thường, cần gọi xe cấp cứu ngay lập tức và thông báo khẩn cấp cho cán bộ y tế về tình trạng mắc sa dây rốn. Không cố gắng đẩy dây rốn trở lại, tránh ăn uống trước khi sinh vì xác suất phải sinh mổ để đảm bảo an toàn cho mẹ và con rất cao.

Trong khi chờ xe cấp cứu đến, để giảm rủi ro cho việc dây rốn bị chèn ép quá nhiều, bác sĩ khuyên thai phụ nên duy trì ở tư thế úp mặt xuống sàn nhà với đầu gối quỳ gập, khuỷu tay và bàn tay úp sát sàn nhà, không được rặn…

Để cấp cứu kịp thời, ở những tuyến cơ sở không có điều kiện vận chuyển bằng ôtô phải cố gắng huy động phương tiện để có cơ hội cứu sống thai nhi. Vì thời gian vàng để cứu sống thai nhi là quá ngắn nên đây cũng là điều vô cùng khó khăn ở các tuyến cơ sở như xã, phòng khám khu vực, vùng sâu vùng xa… không có điều kiện mổ lấy thai.

Một trong những phương pháp điều trị sa dây rốn thường được sử dụng nhất là truyền ối. Truyền ối là quá trình đưa dung dịch muối ở nhiệt độ phòng vào tử cung trong thời gian chuyển dạ nhằm làm giảm áp lực khiến dây rốn bị nén.

Nếu dây rốn chỉ bị nén ít thì phương pháp điều trị là tăng lượng oxy cung cấp cho người mẹ để làm tăng lượng máu truyền qua rốn. Nếu bị nặng, bạn sẽ được theo dõi chặt chẽ để xem có bé có rơi vào tình trạng nguy hiểm hay không. Nếu có thì cần phải được can thiệp ngay.

Nếu bé có dấu hiệu suy thai hoặc nhịp tim của bé bỗng giảm đột ngột thì bác sĩ sẽ chỉ định mổ lấy thai để đảm bảo an toàn cho bé.

Nếu bạn nằm trong nhóm những nguy cơ cao mắc sa dây rốn như đã nêu ở trên, sau tuần thứ 38 của thai kỳ bạn nên thường xuyên đến bệnh viện khám hoặc lưu trú lại viện để được xử trí kịp thời khi có chuyển dạ.