[Năm 2021] Cấy ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT) cho các bệnh lý thần kinh như thế nào?

Bài viết này sẽ giải thích cấy ghép tế bào gốc tạo máu cho bệnh lý thần kinh liên quan đến những gì, lợi ích và rủi ro. Bài viết cũng cũng so sánh liệu pháp tế bào gốc trung mô (MSCT) với tế bào gốc tạo máu (HSCT) bao gồm lợi ích và rủi ro của cả hai phương pháp điều trị. Cùng Medplus theo dõi bài viết bên dưới đây nhé.

1. Cấy ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT) là gì?

1.1. Tế bào gốc tạo máu là gì?

Tế bào gốc tạo máu (HSCT) hay còn gọi là tế bào gốc lấy từ máu. Tế bào gốc tạo máu là một loại tế bào gốc có thể phát triển thành tất cả các loại tế bào máu, bao gồm hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. Tế bào gốc tạo máu có thể được tìm thấy trong máu ngoại vi và tủy xương, tế bào gốc trước tiên phải được huy động thông qua một số loại thuốc trước khi chiết xuất từ ​​bệnh nhân.

1.2. Cấy ghép tế bào gốc tạo máu là gì?

Cấy ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT) là một phương pháp điều trị nhằm mục đích loại bỏ hoạt động của bệnh. Phương pháp này được thực hiện bằng cách xóa bỏ hệ thống miễn dịch trước tiên qua cách sử dụng thuốc gây độc tế bào (hóa trị liệu), sau đó đưa tế bào gốc tạo máu tự thân (có nguồn gốc từ máu) vào để hỗ trợ tái tạo mất hệ thống miễn dịch.

Ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT) có thể được chia thành bốn phần riêng biệt:

1) Huy động: thuốc được sử dụng để giúp huy động các tế bào gốc tạo máu từ tủy xương (kích thích sản xuất tế bào gốc trong tế bào gốc tủy xương & thúc đẩy giải phóng vào máu).

2) Thu hoạch : tế bào được lấy/chiết xuất từ ​​tủy xương của bệnh nhân (chiết xuất tế bào tự thân).

3) Điều hòa: hóa trị hoặc bức xạ được sử dụng để “phá hủy” hoặc “thiết lập lại” hệ thống miễn dịch.

4) Truyền dịch: truyền tế bào gốc tạo máu tự thân (HSC) để giúp tăng tốc độ phục hồi. Hệ thống miễn dịch có thể mất đến 3-6 tháng để tự xây dựng lại.

2. Cấy ghép tế bào gốc tạo máu cho bệnh lý thần kinh

2.1. Cách hoạt động

Một nghiên cứu được công bố gần đây của Burman et al nói rằng cơ sở hoạt động của HSCT là dựa trên định nghĩa nguồn gốc của các tình trạng thần kinh nằm hoàn toàn trong hệ thống miễn dịch và phụ thuộc vào trí nhớ miễn dịch. Do đó, nếu hệ thống miễn dịch bị phá hủy, nó sẽ được thiết lập lại và từ đó sẽ không hoạt động sai như trước đây.

“Tế bào gốc tạo máu không biệt hóa thành tế bào thần kinh, và không có bằng chứng cho thấy chúng có thể sửa chữa mô hệ thống thần kinh trung ương (CNS) bị tổn thương.”

Thuật ngữ “cấy ghép tế bào gốc tạo máu tự thân” có thể gây hiểu nhầm vì tế bào gốc tự thân là một sản phẩm máu hỗ trợ giúp tăng tốc độ phục hồi sau liệu pháp ức chế miễn dịch cường độ cao.  Vì vậy, ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT) nói chung nên được coi là một hình thức điều trị ức chế miễn dịch liều cao với sự hỗ trợ của tế bào gốc tạo máu. Không phải là một loại liệu pháp tế bào gốc thay thế.

2.2. Cấy ghép tế bào gốc điều trị những bệnh thần kinh nào?

Ghép tế bào gốc tạo máu (HSCT) có thể được sử dụng cho nhiều bệnh lý thần kinh hoặc viêm thần kinh như:

• Đa xơ cứng (Multiple Sclerosis)
• Viêm tủy thị thần kinh hay các rối loạn phổ viêm tủy thị thần kinh (Neuromyelitis Optica)
• Bệnh đa dây thần kinh do mắc bệnh trầm trọng (PolyNeuropathy)
• Bệnh nhược cơ (Myasthenia gravis)
• Bệnh hồng cầu hình liềm (Sickle Cell Disease)

2.3. Tác dụng phụ của HSCT là gì?

Có thể có nhiều phản ứng bất lợi khi cấy ghép tế bào gốc tạo máu cho các bệnh lý thần kinh. Chúng được chia thành tác dụng phụ dài hạn và ngắn hạn.

2.3.1 Tác dụng phụ ngắn hạn

Một số tác dụng phụ ngắn hạn của HSCT là:

• Rụng tóc
• Thiếu máu
• Giảm bạch cầu (giảm số lượng bạch cầu – giảm các tế bào chống lại bệnh tật trong cơ thể bạn)
• Sốt có hoặc không có nhiễm vi khuẩn trong máu

Các tác dụng phụ ngắn hạn này liên quan trực tiếp đến cường độ và tính xâm lấn của điều trị ức chế miễn dịch gây độc tế bào và hệ thống miễn dịch bị tổn thương.

2.3.2. Tác dụng phụ lâu dài

Các tác dụng phụ lâu dài ít được nghiên cứu hơn nhiều. Các mối quan tâm chính là sự tái hoạt động của virus, sự phát triển của tự miễn dịch thứ cấp, các khối u ác tính và suy giảm khả năng sinh sản.

Hóa trị cũng có thể gây ra một loạt các vấn đề sức khỏe lâu dài khác bao gồm:

• Các vấn đề về tim bao gồm suy tim sung huyết (CHF), rối loạn nhịp tim và bệnh động mạch vành;
• Các vấn đề về phổi;
• Các vấn đề về hệ thống nội tiết;
• Các vấn đề về nội tiết tố;
• Các vấn đề về xương khớp và mô mềm như hoại tử xương,
• Các vấn đề tiêu hóa;
• Các vấn đề về não/tủy sống.

3. HSCT khác với liệu pháp tế bào gốc trung mô (MSCT) như thế nào?

Nhiều nghiên cứu được đánh giá ngang hàng trong nhiều năm đã phát hiện ra rằng liệu pháp tế bào gốc trung mô (MSCT) có đặc tính chống viêm và ức chế miễn dịch mạnh mẽ. Việc tiêm tĩnh mạch tế bào gốc trung mô (MSC) có thể cải thiện việc chữa lành các chấn thương thần kinh, thận và phổi trong nhiều mô hình khác nhau. Liệu pháp tế bào gốc trung mô cũng có thể gây ra các đợt thuyên giảm lớn và có thể giúp cải thiện các triệu chứng MS bao gồm:

• Mất sức mạnh,
• Suy giảm khả năng vận động,
• Tính linh hoạt bị hạn chế,
• Tê liệt cơ thể…

Liệu pháp tế bào gốc trung mô nhằm mục đích ngăn ngừa tái phát, tổn thương MRI mới và cải thiện tình trạng khuyết tật mà không cần đến liệu pháp ức chế miễn dịch gây độc tế bào xâm lấn (Hóa trị). MSCT có thể làm giảm viêm và điều chỉnh hệ thống miễn dịch, cả hai đều đóng một vai trò mạnh mẽ trong việc giúp cải thiện các triệu chứng đa xơ cứng (MS) và thúc đẩy bệnh thuyên giảm.

4. Phương pháp điều trị nào là thích hợp nhất cho bệnh lý thần kinh

Kết quả cấy ghép tế bào gốc tạo máu cho bệnh lý thần kinh hầu hết đều mang lại hiệu quả tích cực. Phương pháp điều trị “thiết lập lại” hệ thống miễn dịch, hy vọng sẽ chấm dứt các tác động của rối loạn. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân có thể gặp vấn đề do sử dụng hóa trị và những rủi ro khác. Một số bệnh nhân có thể ở trong tình trạng quá kém thậm chí không thể áp dụng hình thức điều trị này. Mặc dù tính an toàn đã được cải thiện đáng kể theo kinh nghiệm, HSCT ban đầu có tỷ lệ tử vong là 1/100 đối với những người tham gia.

Liệu pháp tế bào gốc trung mô (MSCT) là một thủ thuật ít xâm lấn và triệt để, ít ảnh hưởng đến bệnh nhân. Liệu pháp tế bào gốc trung mô cung cấp cho bệnh nhân một lựa chọn để điều trị hiệu quả mà không có nguy cơ hóa trị, hoặc những người có thể trạng quá kém để thực hiện cấy ghép tế bào gốc tạo máu HSCT. Ngoài ra, bản chất không xâm lấn của liệu pháp tế bào gốc Trung mô cho phép điều trị lặp lại theo thời gian mà không gây tổn thương liên tục cho cơ thể.

Gợi ý

Mỗi người sẽ có những quá trình điều trị khác nhau, để biết bản thân phù hợp với cách điều trị nào, bạn có thể liên hệ  FSCB để được hỗ trợ. Hiện nay tại Việt Nam chỉ có FSCB là nơi cung cấp dịch vụ điều trị bằng tế bào gốc. Do đó bạn có thể an tâm khi đưa ra quyết định.

Nguồn tài liệu: Hematopoietic stem cell transplantation (HSCT) for neurological conditions