Theo tài liệu cổ: Cây mùi có vị the cay, tính ôn. Tác dụng tác dụng phát tán thấu chẩn ( giúp sởi đâïu chóng mọc), giảm độc làm nhẹ trạng thái nhiễm độc toàn thân ( nhất là đối với bệnh sởi trẻ em), kiện vị tiêu thực. Cùng MedPlus tìm hiểu kỹ về công dụng và bài thuốc hay nhé !
Thông tin cơ bản
1. Thông tin khoa học:
- Tên Tiếng Việt: Cây Mùi, Hồ tuy, Nguyên tuy.
- Tên khoa học: Coriandrum sativum L.
- Họ: họ Cần (Apiaceae).
2. Mô tả cây
- Dạng thảo nhỏ mọc hằng năm, cao 20 đến 60 cm hay hơn, nhẵn, thân mảnh, lá bóng màu lục tươi; các lá ở dưới chia thành phiến hình trái xoan, có răng; các lá ở trên chia thành tua rất nhiều. Cụm hoa tán kép. Hoa màu trắng, ít khi màu hồng. Quả hình cầu màu vàng sẫm.
3. Phân bố, thu hái và chế biến
Phân bố
- Cây mùi được trồng khắp nơi làm rau, gia vị và làm thuốc.
Thu hoạch
- Người ta thu hái toàn cây vào mùa xuân và hè, dùng tươi hay phơi khô. Quả chín thu hái vào mùa hạ, sấy khô.
Bộ phận dùng
- Quả Cây mùi (Fructus Coriandri)
Chế biến
- Sấy khô
Công dụng và tác dụng chính
A. Thành phần hoá học
- Quả mùi có tinh dầu (0,3 – 1,0% ), chất béo (13 – 20%), protein (16 – 18%), chất xơ (38%). Thành phần chủ yếu của tinh dầu là linalol quay phải (70-90), còn gọi là coriandrol. 5% D-pinen, limonen, tecpinen, mycxen, phelandren, một ít geraniol và bocneol. Trong lá thân cũng chứa trên dưới 1% tinh dầu.
B. Tác dụng dược lý
- Các kết quả nghiên cứu cho thấy quả ngò rí giúp dễ tiêu, kích thích tình dục, hạ đường huyết và lợi tiểu mạnh, bên cạnh đó còn giúp giải lo âu và an thần.
- Tinh dầu rau ngò rí còn có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm và chiết xuất từ lá ngò rí còn có tác dụng chống o xy hóa, bảo vệ gan đáng kể.
C. Công dụng, tính vị và liều dùng
Tính vị
- Vị the cay, tính ôn.
Qui Kinh
- Phế vị
Công năng
Tác dụng phát tán, trừ tà khí, khu phong, long đờm, giảm ho, sốt, nhức đầu, giúp dễ tiêu, lợi sữa, mạnh dạ dày và lợi đại tiểu trường.
Công Dụng
Thúc đậu sởi mọc, làm thuốc giúp tiêu hoá.
Lưu Ý
- Những người bị bệnh về gan:
- Những người bị bệnh dạ dày:
- Không tốt cho phụ nữ mang bầu
- Người có cơ địa dễ bị dị ứng
Liều dùng
- Lấy khoảng 50g quả giã nát, hoà vào một ít nước, vẩy lên người. Uống trong 4 – 8g/ngày
Bài thuốc sử dụng
1. Chữa bệnh sởi trẻ em:
Chủ yếu lúc sởi mới mọc, sởi mọc không đều, hoặc sốt kéo dài mà sởi chưa mọc hoặc mọc quá ít, dùng cây rau mùi có tác dụng thúc sởi mọc nhanh và đều, tăng tuần hoàn ngoại vi làm cho độc sởi được phát ra ngoài, trạng thái nhiễm độc được giảm nhẹ.
Dùng ngoài:
Hạt rau mùi tươi (hoặc cả thân lá) 100 – 150g sắc nước sôi độ 5 phút, giã nát để sắc (không sắc lâu) đem xoa ấn vào tay chân và thân mình trẻ (theo thứ tự lưng trước bụng sau, trên trước dưới sau) không để trẻ bị lạnh. Hoặc dùng Hạt mùi 80g tán nhỏ trộn với rượu 100ml và nước 100ml đun sôi lọc bỏ bã phun vào người bệnh nhi trừ mặt (để nước thuốc hơi ấm mà dùng).
Uống trong:
Hạt mùi 12g sắc nuớc uống ấm trong ngày 1 – 2 lần.
2. Chữa rối loạn tiêu hóa bụng đầy đau do thực tích:
Dùng bài: Hồ tuy 8g, Đinh hương 4g, Quất bì 4g, Hoàng liên 4g, sắc nước uống.
3. Cải thiện triệu chứng ợ hơi, buồn nôn:
Lấy khoảng 40g hạt hồ tuy, 40g hạt củ cải đem đi tán mịn. Trộn đều 2 nguyên liệu này với nhau, mỗi ngày dùng khoảng 4 – 8g bột này để uống. Ngày thực hiện 2 lần để mang lại hiệu quả tối ưu.
4. Cải thiện chứng khô sữa ở phụ nữ sau sinh:
Dùng 6g hạt cây mùi đem đi nấu với 100ml nước. Khoảng 15 phút sau thì chắt lấy nước để uống. Kiên trì thực hiện mỗi ngày để cải thiện triệu chứng tắc sữa.
5. Chữa sạm nám da:
Dùng khoảng 20g hạt cây mùi để đun lấy nước. Dùng nước này rửa mặt mỗi ngày để cải thiện chứng thâm da, tàn nhang, nám.
6. Hỗ trợ điều trị bệnh trĩ:
Theo kinh nghiệm dân gian, dùng quả mùi đốt hun khói xông hậu môn có thể giúp cho tình trạng bệnh trĩ thuyên giảm. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện đại vẫn chưa có kết quả nghiên cứu về vấn đề này, do đó khi muốn áp dụng, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
7. Điều trị nhiễm giun kim:
Dùng hạt mùi tán mịn sau đó trộn với lòng đỏ trứng gà luộc chín và dầu mè, tán đều. Sử dụng món này liên tục 3 ngày, mỗi ngày 1 lần trước khi đi ngủ để loại bỏ giun kim một cách an toàn.
8. Chữa chứng rối loạn tiêu hóa do thực tích:
8g hồ tuy, 4g quất bì, 4g đinh hương, 4g hoàng liên. Cho các nguyên liệu vào ấm cùng với 1 lít nước. Nấu khoảng 15 – 20 phút thì chắt lấy nước uống ngày 2 lần. Thực hiện kiên trì cho đến khi bệnh thuyên giảm.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn: tracuuduoclieu.vn tham khảo Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam