A. Thông tin về Cây Thủy tiên
Tên khoa học: Narcissus tazetta L.
Họ: Amaryllidaceae (Loa kèn)
1. Đặc điểm về cây
- Cây Thủy tiên tương đối nhỏ, có thân rễ to, hình trứng tròn.
- Lá dẹp, dài khoảng 30-45cm, chóp không nhọn, hơi có phấn xanh.
- Hoa xếp 4-8 cái tán ở ngọn một cán hoa trần và được bao bọc bởi một mo mỏng trước khi nở. Mùi rất thơm, bao hoa màu trắng. Tràng phụ màu vàng hình chuông.
- Mùa hoa thường vào mùa rét, trong những ngày tết âm lịch ở miền Bắc nước ta.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
- Cây thủy tiên có nguồn gốc nhập từ Nhật Bản và Trung Quốc, thường được trồng vào dịp Tết làm cảnh vì hoa đẹp và thơm.
- Ngoài ra, cây còn mọc hoang và được trồng ở các nước ven Địa Trung Hải, mộc số nước châu Phi, châu Á khác. Chủ yếu cũng để làm cảnh.
- Một số ít nơi, dùng thân rễ làm thuốc nhưng vị thuốc có độc, dùng phải thật sự cẩn thận. Ở nước ta, những năm gần đây, dần ít người chơi cây thủy tiên và cũng ít dùng thân rễ và thân thủy tiên làm thuốc.
3. Thành phần hóa học
- Trong rễ thủy tiên có chứa narcissin.
- Narcissin hay lycorin C16H17O4 là một ancaloit.
- Bên cạnh đó, còn một ancaloit khác gọi là tezettin C18H21O5N.
4. Tác dụng dược lý
Hiện tượng xảy ra khi cho chó hay mèo uống, tiêm dưới da với narcissin:
- Liều nhỏ gây chảy nước bọt
- Liều lớn gây nôn mửa ỉa chảy
Lewin cho rằng tác dụng của narcissin thay đổi tùy theo tuổi của thân rễ:
- Trước khi cây ra hoa tác dụng giống như atropin (làm giãn động tử, khô nước bọt, tim đập nhanh)
- Sau khi tàn lại tiết nước bọt, tháo mồ hôi, buồn nôn ỉa chảy.
B. Công dụng và liều dùng
Công dụng:
- Thân rễ của cây có tác dụng mạnh và độc. Khi sử dụng cần hết sức thận trọng, tốt nhất nên có thầy thuốc chuyên môn theo dõi.
- Thường dùng thân rễ để gây nôn và làm thuốc long đờm.
- Đặc biệt, thể hiện tính “độc lạ” khi kết hợp thân rễ cây thủy tiên với rễ cây cà độc dược sẽ trị hen suyễn, ho gà.
- Trong vị lượng đồng căn người ta dùng cồn ra hoa thuốc điều chế từ cây thủy tiên đang ra hoa để chữa ỉa chảy, nôn mửa, các bệnh tim và phế quản.
- Cuối cùng, có thể dùng ngoài để chữa ung thũng: Giã nát thân rễ đắp lên các nơi sưng đau.
Liều dùng:
- Ngày uống 1-3g thân rễ khô dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc hãm.
C. Cách trồng Cây Thủy tiên
Cây thủy tiên phân chia giai đoạn sinh trưởng theo mùa: Mùa hè cây ngủ nghỉ, mùa thu bắt đầu sinh trưởng, đến đông nở hoa, mùa xuân dự trữ dinh dưỡng.
Thời gian phù hợp để trồng thủy tiên là từ tháng 9 – 11 để tết đến là giai đoạn hoa nở rộ nhất, chăm hoa thủy tiên chúng ta cần lưu ý:
- Ánh sáng: Cây hoa thủy tiên ưa sáng hoàn toàn, vì vậy khi trưng trong nhà một thời gian cần để vị trí thích hợp: Nơi có ánh sáng tán xạ, ít nhất 4h/ngày, vị trí gần cửa kính, cửa sổ, hướng Đông, hướng Tây.
Khi trưng xong dịp tết thì để cây ra ngoài tự nhiên để quang hợp.
- Nhiệt độ: cây hoa thủy tiên khá nhạy cảm với nhiệt độ, cây ưa mát mẻ, ấp áp, không chịu được quá nóng cũng như quá rét.
- Độ ẩm: cây hoa thủy tiên ưa ẩm.
- Đất trồng: Nên trồng thủy tiên bằng loại đất tơi xốp, vừa thoát nước vừa giữ nước, trộn thêm phân hữu cơ, lá mục, ít cát, PH từ 5-7.5.
- Tưới nước: Cây hoa thủy tiên ưa nước nên tưới điều độ cho cây để lá xanh mượt
- Bón phân: Thủy tiên cũng ưa phân bón, tuy nhiên nên bón ít phân chứa nitơ
Một cây thủy tiên có thể được trồng trong 3-4 năm, nếu củ không phát triển thì không nở hoa đúng dịp, vì vậy cần bón phân đầy đủ.
Đợi lá héo úa thì bắt đầu đào củ.
Cây hoa thủy tiên được nhân giống bằng cách tách củ, chú ý để thân cây phát triển. Sau đó cắt tỉa rồi mới tách. Gọt tỉa và tạo dáng cho củ cần khéo léo, tỷ mỷ, thời gian từ khi gọt đến khi ra hoa chỉ vài tuần tùy theo nhiệt độ.
Bạn cũng có thể tìm hiểu thêm một số bài viết về các loại cây có độc khác dưới đây:
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Cây Thủy tiên cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.