Cây Ươi hay còn được gọi là cây đười ươi, lười ươi, thuộc loại cây trồng có sức sống cao, rất khỏe mạnh và ít cần chăm sóc. Cây không những dễ dàng sinh trưởng, phát triển tốt mà được người dân còn sử dụng như một loại dược liệu chữa được nhiều bệnh: thanh nhiệt, giải độc, thường dùng chữa ho khan, cổ họng sưng đau, nôn ra máu.. Hãy cùng Medplus tìm hiểu những thông tin thú vị về loại dược liệu này nhé!
A. Thông tin về Cây ươi (Đười ươi)
Tên gọi khác: Cây đười ươi, cây lười ươi, cây ươi bay, an nam tử, cây bàng đại hải, cây som vang, cây thạch
Tên khoa học: Scaphium macropodum (Miq.) Beumee ex K. Heyne
Họ: Sterculiaceae (Trôm)
1. Đặc điểm về cây
- Cây ươi thuộc loại cây to, cao khoảng 30-40m, khi chưa phân nhánh, thân có thể cao tới 10-20m, đường kính thân 0,8-1m.
- Lá từng chiếc một, nguyên hay xẻ thuỳ, mặt trên màu lục, mặt dưới nâu hay ánh bạc, dài 18-45cm, rộng 18-24cm, cuống dài. Lá rụng vào tháng 1 và mọc lại vào tháng 3-4.
- Hoa kích thước nhỏ, không có cuống, họp từng 35 thành chuỳ ở đầu cành. Hoa xuất hiện vào tháng 3-4, trước khi lá phát triển.
- Mỗi hoa cho 1-2 quả đại, dạng lá, hình trứng hay giống như đèn treo, do đó có tên lychnophora (do chữ lychnus là đèn), dài 12- 16cm, rộng 4-5cm ở phần rộng nhất của phía dưới quả. Màu đỏ hay đỏ nhạt, mặt trong ánh bạc, với 4-5 đường gân nổi rõ.
- Quả xuất hiện vào cuối tháng 4 đầu tháng 5 và mở ra trước khi hạt chín. Khi chín quả đại tách ra, hạt còn lại thường nhẵn là quả, có hai cánh, thực tế chỉ là hai thuỳ dạng lá của quả đại. Thịt quả gồm 3 lớp: Lớp ngoài mỏng, lớp giữa dày mẫm.
- Hạt dài 2,5cm, rộng 1416mm, dày 5-7mm.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
- Cây ươi chủ yếu phân bố và khai thác sử dụng ở miền Nam nước ta. Tập trung ở những vùng Biên Hòa, Bà Rịa, Bình Định, Bình Thuận, Phú Yên, Quảng Trị cũng có một ít.
- Ngoài ra, cây còn được phát hiện ở Campuchia (khu vực Kampot, dãy núi Kamchay, Srenhiot),Thái Lan và các đảo thuộc Malaixia.
- Người dân thường thu hoạch hạt vào tháng 4-5, dùng phơi hoặc sấy khô.
- Hạt có dạng hình trứng, dài 2,53,5cm, rộng l,2-2,5cm, màu nâu đỏ nhạt, trên mặt nhăn nheo, nổi trên nước, nhưng khi ngâm với nước thì sau một thời gian nở rất to, gấp 8-10 lần thể tích của hạt, thành một chất nhầy màu nâu nhạt, do đó châu Âu gọi là “hạt nở” (graine gonflante).
- Hạt được khai thác rất nhiều ở miền Nam để dùng tại chỗ và xuất khẩu.
3. Bộ phận dùng
Cây ươi được trồng để lấy gỗ và quả. Trong đó, quả ươi được dùng làm dược liệu chữa bệnh, được xem là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền.
4. Thành phần hóa học
Hạt cây ươi gồm hai phần: Phần nhân và phần vỏ.
- Trong nhân chứa chất béo, tinh bột và chất đắng.
- Trong vỏ chứa chất béo, bassorin, chất nhầy và tanin.
- Phần đường trong hạt chủ yếu gồm: galactoza. pentoza và arabinoza.
5. Tính vị
Hạt ươi có tính mát, vị hơi ngọt
B. Công dụng và liều dùng
1. Cây ươi có tác dụng giải độc, lợi cổ họng, thường dùng chữa ho khan, cổ họng sưng đau, nôn ra máu, chảy máu cam (Theo tài liệu cổ ghi trong Bản thảo thập di của Triệu Học Mẫn-thế kỷ 18).
2. Ngày nay, công dụng chủ yếu được dùng của cây ươi là thanh nhiệt, nhuận tràng với liều lượng được sử dụng như sau:
- Cách 1: Cho 4-5 hạt vào một lít nước để kết quả cho ra một hỗn hợp nước sền sệt như thạch. Thêm đường vào rồi đem uống nhiều lần trong ngày.
- Cách 2: Dùng từ 2 đến 5 hạt, cho vào cốc nước nóng, chờ một lúc cho hạt nở ra. Cũng nên thêm đường vào cho đủ ngọt để dễ sử dụng, chia nhiều lần uống trong ngày.
Một số dược liệu khác có công dụng tương tự, bạn có thể tham khảo dưới đây:
Lá dong: Vị thuốc dân gian giúp giải độc cơ thể mà bạn nên biết
Dã miên hoa: “Thần dược” quý giúp thanh nhiệt giải độc và những tác dụng ít ai biết
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Cây ươi (Đười ươi) cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.