Natri máu là gì? Tăng giảm natri máu sơ sinh có nguy hiểm không? Làm thế nào để chẩn đoán và điều trị tăng giảm natri máu ở trẻ sơ sinh?
Giới thiệu
Như thế nào là tăng giảm natri máu sơ sinh:
- Gọi là giảm natri máu sơ sinh khi Na+ máu < 125mmol/l.
- Tăng natri máu khi Na+ máu > 150mmol/l.
Các tìm kiếm khác về chẩn đoán và điều trị bệnh:
- Chẩn đoán và điều trị hội chứng vàng da tăng bilirubin tự do
- Chẩn đoán và điều trị hội chứng phù não ở trẻ em
- Chẩn đoán và điều trị hội chứng suy hô hấp cấp
- Chẩn đoán và điều trị sơ sinh non tháng
Chẩn đoán
Việc chẩn đoán tăng giảm natri máu sơ sinh bao gồm:
1. Giảm Na+ máu kết hợp với giảm khối lượng tuần hoàn
Chẩn đoán lâm sàng
Giảm cân nặng, có dấu hiệu mất nước, Casper (+), tăng nhịp tim; nếu do chức năng thận chưa hoàn chỉnh -> giảm bài niệu, tăng tỷ trọng nước tiểu.
Xét nghiệm
- Na+ máu < 135mmol/l
- Toan chuyển hóa
2. Giảm Na+ máu nhưng khối lượng tuần hoàn bình thường
- Tăng cân không cóc phù
- Tăng bài niệu, tỷ trọng nước tiểu giảm (nếu truyền quá nhiều dịch)
- Nếu có SIADH -> giảm bài niệu, tăng tỷ trọng nước tiểu, bài niệu natri qua nước tiểu
***Hội chứng tăng tiết ADH không thích hợp (hay còn gọi là bệnh SIADH) là hội chứng ảnh hưởng tới việc cân bằng nước và chất khoáng trong cơ thể, đặc biệt là natri.
3. Tăng natri máu nhưng khối lượng tuần hoàn bình thường hay giảm
Nguyên nhân
- Trẻ thấp cân, mất nước qua thận, qua da, nôn, ỉa chảy, tắc ruột, viêm ruột hoại tử.
- Tăng đường máu
- Dùng quá nhiều bicarbonat.
- Cường thượng thận bẩm sinh
- Rối loạn ADH thứ phát sau xuất huyết não – màng não.
Chẩn đoán lâm sàng
- Sụt cân
- Tăng tần số tim
- Giảm huyết áp
- Giảm bài niệu
- Nếu trong 24 giờ đầu thường do trẻ thiếu nước
4. Tăng natri máu với tăng khối lượng tuần hoàn
Nguyên nhân
- Truyền quá nhiều dịch đẳng trương hay ưu trương.
- Có thể bị tăng natri máu và phù tăng lên khi trẻ đang được duy trì muối vì bị giảm cung lượng tim.
Lâm sàng
- Tăng cân, phù
- Có thể tần số tim, HA và bài niệu bình thường nhưng tăng natri bài tiết
Điều trị khi giảm natri máu sơ sinh
Điều trị tăng giảm natri máu sơ sinh có những phương pháp nào?
1. Cấp tính
Bù Na+ (khi Na+ máu < 120mmol/l) bằng NaCl 3% – 12ml/kg. Tính tổng số mEq thiếu theo công thức:
X (mEq)= 135 – Na (bn) x P (kg) x 0,6
Chú ý: Chỉ bù 1/2 số mEq thiếu trong 12 – 24 giờ đầu. Bắt đầu bằng bơm tĩnh mạch chậm NaCl 3% (1/3 số mEq thiếu) trong 30 phút, số còn lại duy trì trong dịch truyền.
2. Nếu do thừa nước
Nếu trẻ bị giảm natri máu do thừa nước, cần giới hạn dịch truyền tới 20ml/kg, làm lại điện giải đồ sau 6- 8 giờ.
3. Nếu do không đủ nhu cầu Natri
Cần cung cấp thêm cho trẻ đẻ thường: 2 – 4mEq/kg/ngày. Trẻ đẻ non cần cao hơn trẻ lớn.
4. Giảm Na+ máu do mất muối (tiêu chảy)
- Tìm nguyên nhân mất muối
- Cung cấp Na+ theo điện giải đồ (công thức tính như trên). Khi Na từ 120 – 125mEq/l. dùng NaCl 9% để bù ½ lượng mEq thiếu rồi cho thử lại điện giải đồ.
5. Mất Na+ do dùng thuốc
- Do lasix: bù bằng đường uống 1mEq x 3 lần (15mEq/ngày)
- Do indomethacin: giới hạn dịch truyền.
6. Hội chứng SIADH
- Giới hạn dịch truyền 40 – 60ml/kg
- Theo dõi số lượng nước tiểu
- Cho bệnh nhân dùng Furocemid
*** Furocemid là một loại thuốc được sử dụng để điều trị sự tích tụ chất lỏng do suy tim, sẹo lá gan hoặc bệnh thận. Nó cũng có thể được sử dụng để điều trị huyết áp cao. Số lượng thuốc cần thiết phụ thuộc vào người bệnh. Nó có thể được tiêm tĩnh mạch hoặc uống. Khi uống, thuốc thường bắt đầu có tác dụng trong vòng một giờ khi tiêm tĩnh mạch bắt đầu có tác dụng trong vòng năm phút. Các phản ứng phụ thường gặp bao gồm huyết áp thấp với đứng, tiếng chuông và nhạy cảm với ánh nắng mặt trời.
Điều trị khi tăng natri máu sơ sinh
1. Tăng natri máu nhưng khối lượng tuần hoàn bình thường hay giảm
Cung cấp dịch, nếu Na+ máu > 160mmol/l -> truyền dextrose theo công thức:
Dịch không có muối:
X lít (5%) = {Na+ (bn) – 140} / 140 x (0,6 x P)
Trong đó: P là cân nặng bệnh nhân tính ra kg
Bù một nửa số lượng trên tốc độ 30ml/giờ
Xét nghiệm lại các điện giải đồ để quyết định bù tiếp phần còn lại.
Chú ý: Nếu có triệu chứng của quá tải dịch, cần khống chế lượng natri đưa vào
2. Tăng natri máu với tăng khối lượng tuần hoàn
- Giảm lượng natri đưa vào
- Giảm tốc độ truyền cũng như nồng độ natri trong dịch truyền
- Nếu Na+ máu > 160mmol/l -> truyền glucose 10% theo công thức như trên
Lời khuyên
Tình trạng tăng giảm natri máu sơ sinh có thể để lại các biến chứng nghiêm trọng nếu không được xử trí tốt. Vì vậy, khi mang thai người mẹ cần khám định kỳ và được chăm sóc tốt để hạn chế nguy cơ mắc phải tình trạng này ở trẻ sơ sinh.
Việc chăm sóc và điều trị trẻ sơ sinh khi tăng giảm natri máu cần có lời khuyên và chỉ dẫn của các chuyên gia y tế – bác sĩ để đảm bảo tối thiểu các di chứng và sự phát triển về sau của trẻ.
Tham khảo danh sách các chuyên gia y tế và các cơ sở khám chữa bệnh tại Việt Nam trên Medplus.vn.
