Dược liệu Mạch Môn và những công dụng hay có thể bạn chưa biết

Củ Mạch Môn có nhiều tác dụng đối với lại sức khỏe con người và nhiều công dụng trong điều trị bệnh. Theo Đông y, mạch môn được ứng dụng trong những bài thuốc chữa táo bón, ho, ho đờm, ho ra máu,…. Hôm nay medplus xin giới thiệu đến bạn đọc các công dụng cũng như bài thuốc tiêu biểu từ loại dược liệu này nhé!

Thông Tin Dược Liệu

Tên tiếng Việt: Mạch môn, Lan tiên, Tóc tiên, Duyên giới thảo, Xà thảo, Phiéc kép phạ (Tày), Mạch môn đông

Tên khoa học: Ophiopogon japonicus (L.f.) Ker-Gawl.

Họ: Convallariaceae

1. Đặc điểm sinh vật

Thân cây: Cây là một loại cây thân thảo. Mạch môn cao từ 10 – 40cm, thường xanh và sống lâu năm.
Lá: Lá cây là lá thẳng, có màu xanh lục. Lá có bề mặt dài và hẹp, cuống có bẹ. Lá dài khoảng 20 – 40cm, rộng từ 1 – 4mm. Mép lá có răng cưa. Lá mọc từ gốc, vươn lên.
Rễ: Cây có rễ chùm.
Hoa: Hoa có màu sắc biến đổi từ trắng đến tím hoa cà nhạt. Hoa mọc thành từng cành trên thân cây, thường dài từ 5 – 10cm.
Quả: cho quả mọng, có màu xanh lam. Quả thường có đường kính khoảng 5 – 6mm. Mỗi quả có chứa từ 1 – 2 hạt;
Củ: Phần rễ của phát triển thành củ. Củ mạch môn dẹt ở hai đầu, phần thân mập tròn. Vỏ củ có màu trắng vàng.

2. Khu vực phân bố

Mạch môn có nguồn gốc từ Nhật Bản. Hiện nay, được trồng làm cây cảnh ở nhiều nơi và được trồng để làm dược liệu.

Tại Việt Nam, cây mọc hoang và được trồng ở nhiều vùng phía Bắc như Hà Nam, Bắc Giang, Nghệ An, Hưng Yên,…

3. Bộ phận dùng

Củ là bộ phận thường được sử dụng.

4. Thu hái và sơ chế

Thu hái phần củ vào độ tháng 9 – 12 trong năm. Chọn thu hoạch những cây đã sống được khoảng 2 năm tuổi.

Sơ chế phần củ như sau:

Bước 1: Cắt bỏ toàn bộ những phần rễ con, rửa sạch đất cát.
Bước 2: Củ nhỏ để nguyên. Củ lớn bổ đôi.
Bước 3: Phơi khô, sấy nhẹ hoặc có thể dùng tươi.

5. Cách bảo quản

Bảo quản mạch môn ở nơi khô ráo, thoáng mát và sạch sẽ. Tránh bảo quản ở nơi ẩm thấp.

Công dụng và Liều dùng

1. Tính vị

Củ có vị ngọt, hơi đắng và mang tính hàn.

2. Thành phần hóa học

Trong củ có chứa những chất hóa học như:

Glucose;
Saccharose;
Fructose;
Glucofructan;
Các loại vitamin;
Stigmasterol;
B – sitosterol;
D – Glucosid.

3. Tác dụng dược lý và chủ trị

Theo Đông y, củ có các tác dụng đối với cơ thể như:

An thần;
Nhuận phế;
Thanh nhiệt;
Giải độc;
Thanh tâm;
Lợi tiểu;
Ích tinh;
Cường âm;
Tăng cân;
An ngũ tạng.

Nhờ những tác dụng trên, có khả năng điều trị các chứng bệnh sau:

Điều trị ho và ho ra máu;
Điều trị khô miệng;
Điều trị táo bón;
Điều trị ho có đờm.

4. Cách dùng và liều lượng dùng

Mỗi ngày nên dùng khoảng từ 6 – 20g củ mạch môn. Dùng bằng cách sắc uống hoặc kết hợp với một số loại dược liệu khác để cho ra những bài thuốc chữa bệnh.

Các bài thuốc tiêu biểu từ Dược Liệu

1. Bài thuốc trị nhiều mồ hôi, bứt rứt khó chịu

Mạch môn 20g, Hoàng kỳ 8g, Đương quy 8g, Ngũ vị tử 6g. Sắc uống

2. Bài thuốc chữa bệnh ho khan, ho có đờm, đau họng

Chuẩn bị: 5g mạch môn, 12g tang diệp, 4g mè đen, 4g tỳ bà diệp, 3g hạnh nhân, 3g a giao, 4g cam thảo.
Cách thực hiện: Sắc các nguyên liệu để uống.

3. Bài thuốc trị táo bón

Chuẩn bị: 20g mạch môn, 12g huyền sâm, 20g sinh địa.
Cách thực hiện: Sắc uống.

4. Bài thuốc trị suy tim, ra mồ hôi nhiều, huyết áp hạ, mạch nhanh

Chuẩn bị: 16g mạch môn, 8g nhân sâm. 6g ngũ vị từ.
Cách thực hiện: Sắc các nguyên liệu trên, uống thuốc để chữa các chứng về hạ huyết áp, mạch nhanh, ra mồ hôi nhiều,…

5.Bài thuốc chữa răng chảy máu

Sắc mạch môn với nước. Uống thuốc trị răng chảy máu.

Lưu Ý khi sử dụng Dược Liệu để trị bệnh

Khi sử dụng mạch môn và các bài thuốc từ mạch môn, người bệnh cần lưu ý một số điều sau:

Người bệnh có nhu cầu dùng các bài thuốc từ củ mạch môn để chữa bệnh cần hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.
Trường hợp người bị tiêu chảy, tỳ vị hư hàn không được dùng mạch môn.
Trường hợp bệnh nhân bị nhiệt phế và vị không nên dùng mạch môn.
Những bài thuốc từ mạch môn nói riêng hoặc các bài thuốc Đông y nói chung thường có tác dụng chậm. Người dùng cần kiên trì sử dụng.
Tùy vào cơ địa của mỗi người, các bài thuốc mạch môn có thể không phát huy hiệu quả, có một số tác dụng phụ,… Nếu cơ thể xuất hiện những triệu chứng lạ, bệnh nhân cần tạm ngưng sử dụng thuốc và khai báo ngay với bác sĩ.