Sài hồ nam mọc tự nhiên ở Việt Nam tương đối dồi dào, được sử dụng để chữa nhiều loại bệnh phổ biến như: Hạ nhiệt, chữa sốt, hạ huyết áp, sốt rét, nhức đầu, chữa đau mỏi lưng… Hãy cùng Medplus tìm hiểu những công dụng đặc biệt của loại dược liệu này nhé!
A. Thông tin về sài hồ nam
Tên gọi khác: Cây lức, Hải sài, Cúc tần biển
Tên khoa học: Pluchea pteropoda Hemsley
Họ: Asteraceae (Cúc)
1. Đặc điểm về cây
- Sài hồ nam thuộc loại cây thảo, sống lâu năm, cao khoảng 40 – 60cm.
- Thân hình trụ nhẵn, phân nhánh nhiều ở gần ngọn, lớp vỏ ngoài màu đỏ nâu.
- Lá mọc so le với nhau, hình bầu dục hoặc hình trứng ngược, dài 3 – 4 cm, rộng 1-2 cm, gốc thuôn hẹp men theo cuống, đầu tù, mép khía răng, hai mặt nhẵn, phiến dày, khi vò ra có mùi thơm hắc.
- Cụm hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá gồm nhiều đầu, đầu gần hình cầu mọc đơn độc hoặc tu họp 3-4 cái, gần như không cuống. Lá bắc nhiều, nhẵn, lá bắc trong hẹp dần. Hoa màu hồng, với mào lông màu trắng bẩn.
- Quả bế, hình trụ, có 10 cạnh lồi.
- Mùa hoa quả: Tháng 5-7.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
- Sài hồ nam chủ yếu phân bố ở vùng ven biển nhiệt đới châu Á, từ phía nam Trung Quốc, gồm cả đảo Hải Nam đến Việt Nam, Campuchia, Thái Lan và một số nước khác ở Đông Nam và Nam Á.
- Ở nước ta, cây xuất hiện tập trung ở các tỉnh vùng ven biển Trung Bộ, như Quảng Ngãi, Bình Định, Khánh Hoà, Phú Yên, nhiều nhất ở khu vực miền Trung và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.
- Cây thích nghi đặc biệt với các vùng nước lợ, đồng thời cây vẫn có thể sinh trưởng tốt ở vùng nước ngọt hoặc vùng bị nhiễm mặn. Do đó, nơi sống chủ yếu của sài hồ nam thuộc lưu vực các cửa sông, trên bờ các kênh rạch, ven đường đi, bờ ruộng cao ỏ khu vực ven biển.
- Sài hồ nam thuộc nhóm cây ưa sáng, thường mọc thành từng khóm riêng lẻ. Đôi khi cũng tạo thành quần thể tương đối điển hình dọc theo các bờ kênh mương.
- Cây ra hoa quả nhiều hàng năm. Những cây đã trưởng thành có thể chịu được ngập úng một số ngày trong mùa mưa.
- Hạt phát tán nhờ gió hoặc theo các dòng nước. Cây có thể trồng được dễ dàng bằng cành như trồng loài cúc tần.
- Rễ thu hái quanh năm, đào về cắt bỏ rễ con, rửa sạch, phơi hay sấv khô. Có thể tẩm rượu hoặc mật ong sao thơm. Cành mang lá non cũng thu hái quanh năm, dùng tươi, phơi khô hay nấu thành cao.
3. Bộ phận dùng
Sử dụng chủ yếu là rễ và lá.
4. Thành phần hóa học
Phần trên mặt đất của sài hồ nam phơi khô, chiết bằng n hexan chữa cá hợp chất triterpenoid.
5. Tác dụng dược lý
- Một số tác giả ở Viện Y học dân tộc đã nghiên cứu tác dụng dược lý của viên cảm cúm sản xuất từ sài hồ nam và nhận thấy tác dụng hạ thân nhiệt, hạ sốt trên chuột cống trắng.
- Đồng thời, các tác giả cũng đã nghiên cứu tác dụng dược lý và hiệu quả điều trị trên lâm sàng của chè giải cảm, trong đó thành phần chủ yếu là lá sài hồ nam và đã kết luận như sau : Trên động vật thí nghiệm, chè có tác dụng hạ nhiệt rõ rệt (hạ 0,63°C), kèm theo lợi tiểu, làm tăng nhu động ruột, không có tác dụng lợi mật. Trên lâm sàng, chè có tác dụng hạ sốt kéo dài, lợi tiểu nhẹ, an thần, giảm đau, không ảnh hưởng đến hô hấp và huyết áp.
6. Tính vị và công năng
- Tính vị: Lá và rễ sài hồ nam có vị mặn, hơi đắng, tính mát.
- Công năng: Có tác dụng phát tán phong nhiệt, lợi tiểu, điều kinh.
B. Công dụng và liều dùng
Ngày dùng từ 8 – 20g sài hồ nam, thay cho sài hồ bắc để chữa sốt, cảm, cúm.
C. Bài thuốc từ sài hồ nam
1. Chữa sốt cao kèm theo nhức đầu, khát nước
- Rễ sài hồ nam 20g, ngũ gia bì 20g, rau má 16g lá tre 12g, cam thảo dây 12g, bán hạ 12g sao vàng gừng tươi 6g.
- Tất cả phơi khô, sắc với 400 ml còn 100 ml chia làm 2 lần uống trong ngày trước bữa ăn.
2. Viên cảm cúm của Viện Y học dân tộc thành phố Hồ Chí Minh
- Mỗi viên có bột lá sài hồ nam 150 mg, cao cùng cây (1:1) 100 mg, bột trần bì 24 mg, bột cam thảo nam 16 mg, bột thủy xương bồ 24 mg, bột lá bạc hà 24 mg, bột mịn phèn phi 20 mg.
- Ngày uống 2-4 viên chia làm 2 lần.
3. Chè giải cảm
- Lá sài hồ nam 4 phần, nhân trần 1 phần, bạc hà 1 phần, cam thảo nam 1 phần.
- Hãm uống tương tự như trà.
Bạn cũng có thể tham khảo thêm một số bài viết trị cảm cúm từ các dược liệu khác dưới đây:
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về sài hồ nam cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
- Người bệnh không tự ý áp dụng
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.