Ở bất kỳ độ tuổi nào cũng có thể gặp phải những vấn đề về sức khỏe tinh thần, tất nhiên là trẻ em cũng không ngoại lệ. Nhất là khi trẻ em càng ngày càng có quá nhiều vấn đề có thể gây áp lực cho chúng; và khi trẻ không còn cách để giải quyết, chúng có xu hướng tự làm hại bản thân mình và xem nó như một cách thỏa mãn về tinh thần.
Cùng Medplus tìm hiểu về khả năng tự làm hại bản thân của trẻ và cách để bảo vệ chúng khỏi những tiêu cực qua bài viết sau đây.
1. Tự làm hại bản thân là gì?
Những phán đoán về khả năng tự làm hại bản thân bao gồm các triệu chứng trầm cảm hoặc lo lắng, cũng có thể trẻ là nạn nhân của bắt nạt. Những đứa trẻ có khả năng tự làm hại bản thân thường ở tuổi dậy thì, có ít bạn bè, kiểm soát cảm xúc kém, thể hiện các hành vi chống đối xã hội và có thể mang theo vũ khí.
Các nhà nghiên cứu khẳng định rằng xã hội cần nỗ lực nhiều hơn đối với sức khỏe tinh thần của những người trẻ tuổi sau những báo cáo về thực trạng tự làm hại bản thân của trẻ.
2. Bạn có thể đã không chú ý đến sức khỏe tinh thần của trẻ
Trẻ em có thể bị xem thường vì những khó khăn khi phải đối đầu với những thách thức của tinh thần. Người lớn gọi chúng là thô lỗ, ngỗ nghịch, thiếu tôn trọng, hoặc cư xử không tốt; nhưng lại không biết đó là những lần trẻ phải vật lộn với những thách thức về sức khỏe tinh thần.
Trẻ em có thể nội tâm hóa cảm xúc của mình, khiến người lớn khó nhận thấy rằng chúng đang gặp khó khăn về quản lý cảm xúc.
Trẻ thường không biết cách diễn đạt vấn đề của mình thành lời và có thể nghĩ rằng bản thân chúng là người duy nhất gặp phải vấn đề này; điều này góp phần tạo ra cảm giác bị cô lập và có thể khiến trẻ ít muốn nói về vấn đề của mình hơn.
3. Dấu hiệu cho thấy trẻ có khả năng tự làm hại bản thân
3.1. Mặc áo dài tay bất kể thời tiết
Những trẻ mặc trang phục áo dài tay, áo nỉ hoặc quần dài trong thời tiết ấm áp hoặc nóng có khả năng đã tự làm hại bản thân và dùng quần áo dài để che đi.
Tuy nhiên, vì chúng ta không thể xác định chính xác điều này có hoàn toàn đúng hay không, có khả năng là do sở thích của chúng và không liên quan đến việc tự làm hại bản thân, vì vậy, hãy hỏi trẻ những câu hỏi mở để trò chuyện thay vì giả định những câu trả lời.
3.2. Mất đi hứng thú với những việc yêu thích trước đây
Nếu bạn nhận thấy con mình có vẻ hoàn toàn không hứng thú với những hoạt động từng khiến chúng phấn khích, đây có thể là dấu hiệu chứng tỏ chúng đang đối mặt với chứng trầm cảm. Hãy trò chuyện với chúng và quan sát thật kỹ biểu hiện để có thể phán đoán chính xác hơn.
3.3. Thay đổi tâm trạng và gia tăng kích động
Sự thay đổi tâm trạng kéo dài có thể cho thấy rằng một đứa trẻ có khả năng tự tổn thương bản thân. Trẻ em thường sẽ biểu hiện những thay đổi mạnh mẽ về tâm trạng liên quan đến gia tăng các triệu chứng lo âu và trầm cảm, bao gồm cả sự kích động (phổ biến hơn trong các biểu hiện rối loạn ở tuổi vị thành niên).
Thay vì chỉ ra tâm trạng của trẻ hoặc chỉ ra rằng chúng đang có những hành động không tốt, hãy dành thời gian thảo luận về những điều có thể khiến chúng bận tâm.
3.4. Thành tích kém đột ngột ở trường
Việc thành tích học tập bị giảm nhanh chóng trong các môn học mà một đứa trẻ trước đây vốn dĩ rất giỏi có thể là một dấu hiệu cho thấy chúng đang gặp vấn đề về sức khỏe tinh thần.
Sự báo động bắt đầu khi trẻ em trốn học hoặc nếu chúng ngừng hoạt động trong học tập trong khi về trước đây chúng không gặp bất kỳ khó khăn trong trường học. Hãy hỏi con bạn về sự thay đổi thành tích (nhưng đừng phán xét chúng) để xác định nguyên nhân tiềm ẩn.
3.5. Vết cắt hoặc vết bầm không thể giải thích được
Một dấu hiệu rõ ràng hơn của việc tự làm hại bản thân là sự xuất hiện thường xuyên của các vết cắt và vết bầm tím trên cơ thể trẻ. Những vết cắt này thường là tuyến tính, song song, và thường được tìm thấy ở mặt trong của cánh tay, đùi trong hoặc hai bên đùi.
Hãy tìm các dấu hiệu khác như vết xước không rõ nguyên nhân hoặc các vết chồng lên nhau mà con bạn không thể đưa ra lý do cho những vết thương đó.
4. Cha mẹ có thể giúp trẻ tránh tự làm hại bản thân như thế nào?
4.1. Lắng nghe và quan sát
Mặc dù con bạn có thể không nói thẳng rằng chúng đang phải vật lộn với các vấn đề về tinh thần, nhưng chúng có thể sẽ có những biểu hiện mà bạn có thể quan sát được. Điều quan trọng là phải lắng nghe những gì trẻ đang giao tiếp bằng hành động thay vì thông qua ngôn ngữ nói. Đừng để bạn bị phân tâm bởi những lúc trẻ nói với bạn rằng chúng ổn nhưng hành động hoàn toàn ngược lại.
4.2. Nói chuyện cởi mở về cảm xúc của bạn
Khá dễ dàng để nhận được câu trả lời “Con vẫn ổn” hoặc đại loại từ trẻ, nhưng cùng nhau trò chuyện để nói về những cảm xúc của bạn có thể tạo ra một không khí an toàn và cởi mở hơn để trẻ có thể chia sẻ những gì chúng cảm nhận.
Cha mẹ cũng có thể mô hình hóa các hành vi điều chỉnh cảm xúc và biểu hiện cảm xúc lành mạnh cho con cái bằng cách nói về cảm xúc của họ. Ví dụ, khi họ đang cảm thấy căng thẳng về điều gì đó, họ có thể nói về những gì họ đang cảm thấy và cách để quản lý sự căng thẳng này.
4.3. Đồng cảm với cảm xúc của con bạn
Cha mẹ nên dành thời gian để nói chuyện với con cái của họ về các vấn đề gây căng thẳng, hoặc tâm trạng của chúng. Khi nói chuyện với trẻ, cha mẹ nên chắc chắn đồng cảm với cảm xúc của con mình, thay vì không tin hoặc gạt bỏ chúng.
Một đứa trẻ có thể không hoàn toàn hiểu hoặc không cảm thấy thoải mái khi chia sẻ cảm xúc của mình và cần người quan tâm, không phán xét và giúp chúng giải quyết những suy nghĩ của mình – cho dù đó là cha mẹ hay chuyên gia sức khỏe tinh thần.
4.4. Hãy chủ động
Giây phút bạn nhận ra trẻ có khả năng tự làm hại bản thân chúng không phải là lúc bạn nên cho chúng không gian để tự tìm hiểu mọi thứ.
Nếu bạn nhận thấy hành vi có liên quan đến các triệu chứng của bệnh trầm cảm hoặc tin rằng có điều gì đó không ổn, thì bạn nên giải quyết vấn đề đó với con mình. Thay vì nói rằng chúng có lỗi, hãy sẵn sàng lắng nghe, giải quyết vấn đề và gặp con bạn ở bất cứ đâu.
4.5. Loại bỏ các vật dụng có thể được sử dụng để tự làm hại
Nếu bạn lo lắng rằng con bạn có thể tự làm hại bản thân, thì việc loại bỏ các vật dụng mà chúng có thể sử dụng để gây hại cho bản thân là điều quan trọng cần phải làm. Các bậc cha mẹ nên tham khảo ý kiến của chuyên gia sức khỏe tinh thần về những đồ vật cần loại bỏ hoặc cất đi.
4.6. Hãy quan tâm hơn đến con bạn
Một đứa trẻ sẽ khó chia sẻ rằng chúng đang tự làm hại bản thân hoặc có ý định tự tử, vì vậy bất kỳ vấn đề nhỏ nào cũng cần được xem xét nghiêm túc.
Một số bậc cha mẹ có thể trở nên vô cảm khi con cái họ thường xuyên nói về vấn đề tự tử và có xu hướng cho rằng chúng đang gây sự hoặc như một giai đoạn phát triển của trẻ cần sự nổi loạn. Hãy luôn coi trọng việc giao tiếp với con bạn về việc tự làm hại bản thân, vì chúng có thể đang cố gắng gửi cho bạn thông điệp theo cách tốt nhất mà chúng biết.
Tự làm hại bản thân có thể xảy ra với bất kỳ ai, bất kỳ lứa tuổi nào, trẻ em cũng vậy. Vì thế, hãy đến lắng nghe và chia sẻ với trẻ khi chúng gặp vấn đề khó khăn đối với tình trạng tinh thần không ổn định. Sự quan tâm và thấu hiểu của bạn có thể giúp trẻ cảm thấy được an ủi và tự làm hại bản thân là không cần thiết.
Nguồn tham khảo: Earlier Intervention Is Needed for Children at Risk for Self-Harm
Các bài viết liên quan: