A. Thông tin về Xộp
Trâu cổ, Bị lệ, Vảy ốc, Cây xợp, Cơm lênh, Mộc liên, Sung thằn lằn, Múc púp (tiếng Tày) là những tên gọi khác xung quanh tên gọi phổ biến mà người dân sử dụng. Đây là loài quả đa năng khi mà vừa được sử dụng làm thực phẩm ăn uống, vừa dùng làm nguyên liệu điều chế vị thuốc trị bệnh về sinh lý, bồi bổ cơ thể.
Tên khoa học: Ficus pumila L.
Họ: Moraceae (Dâu tằm).
1. Mô tả cây
- Cây xộp là một loại cây mọc leo hoặc mọc trên đá, trên các cây cổ thụ lớn. Cây có thể dài từ 5 – 10m. Đường kính thân có thể lên tới 1cm, vỏ thân xù xì có từng đốt dài ngắn không đều. Ở đốt mọc ra các rễ.
- Cây có hai loại cành. Những cành không mang hoa có lá nhỏ, dài 0,6 – 2,5cm, hình như vẩy ổc do đó có tên. Cành mang hoa có lá to và dày, dài 2,5-10cm, rộng 1,5 – 4cm, mép nguyên, mặt lá ráp.
- Thân và lá non khi bẻ có nhựa mủ trắng. Hoa nhiều, đơn tính, đế hoa lõm. \
- “Quả” thực ra là một quả giả vì cấu tạo bởi một đế hoa lõm hình chén, miệng khép kín, ở giữa có một lỗ thủng con, quả dài độ 4cm, đường kính 3cm. Trong quả giả có nhiều “hạt” thực ra đó mới là quả thực. “Quả” con có màu lục, lúc chín có màu đỏ, có nhiều nhựa mủ trắng.
- Mùa quả rơi vào tháng 8 – 9.
2. Phân bố, thu hái và chế biến
Phân bố: Cây mọc hoang tại các tỉnh ở Việt Nam, từ vùng đồng bằng cũng như miền rừng núi.
Thu hái, chế biến: Cây xộp cho các vị thuốc sau đây:
- “Quả” bị lệ thực, lương phấn quả, vương bất lưu hành (Quảng Đông) (Fructus Fici pumilae) là “quả” bổ dọc phơi khô. Có khi nhúng vào nước sôi một phút rồi mới phơi khô cho dễ bảo quản hơn.
- Cành mang lá phơi khô, bị lệ lạch thạch đằng (Caulis Fici pumilae). Có khi nguời ta dùng cả lá và nhựa mủ.
3. Thành phần hoá học
Theo các nghiên cứu khoa học, người ta tìm thấy:
- Trong vỏ quả có tới 13% chất gôm. Thủy phân chất gôm này cho glucose, fructose và arabinose.
- Trong thân và lá có một ít ancaloid (Theo hệ dược của Viện y học Bắc Kinh, 1958).
B. Công dụng và liều dùng
1. Công dụng
- Quả xộp là một vị thuốc nhân dân dùng từ lâu đời. Ghi chép về phương thuốc này có thể tìm thấy trong các sách cổ “Thần nông bản thảo”, “Bản thảo cương mục”.
- Theo các tài liệu cổ và kinh nghiệm nhân dân, quả xộp là một vị thuốc bổ, chữa được di tinh, liệt dương, đau lưng, lỵ lâu ngày, thoát giang (lòi dom), tắc tia sữa (nữ giới).
- Tại các vùng Quảng Đông, Quảng Tây người ta dùng quả này phơi khô với tên vương bất lưu hành, một vị thuốc có tác dụng thông tia sữa.
- Có thể làm mứt để ăn.
2. Liều dùng
Ngày uống 3-6g. Có thể uống tới 20-30g đưới dạng thuốc sắc hoặc chế thành cao mà ăn.
Chữa mụn nhọt, thông đại tiểu tiện, tiêu độc, lợi sữa: Ngày dùng 8-16g dưới dạng thuốc sắc hoặc nấu cao.
C. Đơn thuốc có chứa quả Xộp
1. Chữa đau xương, đau người
Cao quả xộp (Quả xộp thái nhỏ) nấu với nước, lọc bỏ bã, cô đặc thanh cao.
Ngày uống 5 – 10g, dùng để chữa các chứng đau xương, đau người của người già. Ngoài ra còn làm thuốc bổ, thuốc điều kinh, giúp sự tiêu hóa. Có thể dùng dây và lá phơi khô nấu cao.
2. Chữa di tinh, liệt dương
Cành lá phơi khô 100g, đậu đen 50g, ngâm vào 250ml rượu, trong 10 ngày lọc lấy rượu mà uống.
Khi uống có thể pha thêm đường làm thuốc bổ, chữa đau lưng, đau người, di tinh, liệt dương. Ngày uống 10 – 30ml rượu này.
Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cũng như một số công dụng hay về loại dược liệu này!
Lưu ý:
- Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo.
- Người bệnh không tự ý áp dụng.
- Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Nguồn tham khảo
Tracuuduoclieu.vn và các nguồn uy tín khác.