Thông tin đã được sự tham vấn chuyên môn từ dược sĩ Nguyễn Quốc Hòa – Giảng viên bộ môn Dược lâm sàng, khoa Dược, đại học Y Dược TP.HCM (2014 – 2017). Nghiên cứu sinh tại đại học Queen’s Belfast, Vương Quốc Anh (2017 – nay).
Bệnh tăng huyết áp là gì?
Tăng huyết áp là tình trạng giá trị huyết áp từ 140/90 mmHg trở lên và kéo dài. Thậm chí khi cơ thể nghỉ ngơi. Nếu huyết áp có giá trị cao hơn 120/80 nhưng nhỏ hơn 140/90 mmHg, đây là tình trạng tiền tăng huyết áp. Người tiền tăng huyết áp có thể mắc bệnh tăng huyết áp trong tương lai nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời.
Tăng huyết áp là bệnh lý tim mạch nguy hiểm được xem như “kẻ giết người thầm lặng” vì toàn bộ sự tiến triển của bệnh thường diễn ra trong âm thầm không có triệu chứng. Hiện nay Việt Nam có khoảng 12 triệu người mắc phải. Nghĩa là trung bình cứ 5 người trưởng thành thì có 1 người mắc bệnh. Năm 2016, tỷ lệ này ở mức báo động đỏ với hơn 40% người lớn mắc bệnh.
Tăng huyết áp là bệnh diễn biến thầm lặng qua nhiều năm tháng. Đa phần phát hiện tình cờ hoặc chỉ khi bệnh nhân có biến chứng mới được phát hiện. Tăng huyết áp gây ra nhiều hậu quả xấu nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời như: nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, suy thận…
Huyết áp là gì? Huyết áp có quan trọng không?
Huyết là máu, áp là áp lực. Vậy huyết áp chính là áp lực do máu tạo ra khi máu di chuyển trong lòng mạch máu. Điều này tương tự như khi mở vòi nước để tưới cây, áp lực nước từ vòi làm cho ống nhựa dẫn nước căng lên.
Huyết áp có được là nhờ tim liên tục co bóp bơm máu. Nhờ tạo ra áp lực này được duy trì mà máu có thể di chuyển khắp cơ thể. Cung cấp đủ chất dinh dưỡng và oxy trong tế bào.
Huyết áp có thể đo được thông qua máy đo huyết áp, giá trị bình thường dao động từ 90/60 đến 120/80 mmHg. Nếu giá trị này dưới ngưỡng 90/60 mmHg, đây là tình trạng tụt huyết áp (hay huyết áp thấp).
Khi tụt huyết áp, máu không được bơm đầy đủ khắp cơ thể, đặc biệt lên não. Dẫn đến cảm giác choáng váng, hoa mắt, thậm chí ngất xỉu. Dấu hiệu tụt huyết áp tương tự như cảm giác bạn đang ngồi xổm thì đột ngột đứng dậy.
Khi cơ thể vận động như chạy hay bơi lội, các cơ quan cần nhiều năng lượng hơn để hoạt động. Lúc này, tim tăng co bóp nhằm bơm đủ máu kịp đến các cơ quan này. Huyết áp tăng tạm thời khi cơ thể vận động, nhưng sẽ trở về mức bình thường khi cơ thể nghỉ ngơi (từ 90/60 đến 120/80 mmHg).
Bệnh tăng huyết áp có nguy hiểm không?
Bệnh thoạt đầu có vẻ không nguy hiểm khi người bị bệnh hầu như không cảm thấy gì bất thường. Tuy nhiên, bệnh kéo dài mà không kiểm soát kịp thời có thể gây hại cho thận và mắt. Dẫn đến suy thận, giảm thị lực hoặc mù. Ngoài ra, huyết áp tăng cao đột ngột có thể gây tai biến, vỡ mạch máu não dẫn đến đột quỵ.
Vì sao bạn lại bị tăng huyết áp?
Cơ thể khỏe mạnh luôn điều chỉnh huyết áp nằm trong khoảng bình thường. Tuy nhiên, theo thời gian, mạch máu có thể bị xơ cứng, giảm tính đàn hồi. Dẫn đến huyết áp cơ thể dần tăng. Khi tăng quá ngưỡng 140/90 mmHg, đó là bệnh tăng huyết áp.
Có nhiều lý do khiến mạch máu xơ cứng, trong đó có muối ăn. Chế độ ăn nhiều muối trong thời gian dài ngoài việc làm tăng huyết áp còn làm cho thành mạch máu xơ cứng. Khói thuốc lá cũng là tác nhân khác làm thành mạch bị xơ cứng.
Bệnh còn có thể xảy ra nếu cơ thể ít vận động, ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn. Uống nhiều rượu bia, hoặc đang mắc bệnh tăng mỡ máu, tiểu đường, suy thận.
Làm sao biết bị tăng huyết áp?
Tăng huyết áp được xem là “sát thủ thầm lặng” vì hầu như không có triệu chứng, và chỉ biết khi người bệnh tình cờ đo huyết áp, hoặc nhập viện vì biến cố của nó. Vì vậy, khám sức khỏe định kỳ là cách giúp phát hiện sớm bệnh. Đặc biệt với người lớn tuổi hoặc có bệnh kèm theo.
Phải làm gì khi bị bệnh tăng huyết áp?
Đối với người được bác sĩ chẩn đoán bệnh tăng huyết áp hoặc tiền tăng huyết áp, thực hiện lối sống sinh hoạt lành mạnh rất hữu ích. Có thể giúp làm giảm bệnh.
Tiền tăng huyết áp không cần dùng thuốc, nhưng bệnh tăng huyết áp cần được dùng thuốc điều trị. Mục đích của việc dùng thuốc là đưa huyết áp trở về mức bình thường nhằm tránh những biến chứng. Vì vậy, người bệnh cần dùng thuốc điều trị liên tục. Có rất nhiều loại thuốc điều trị bệnh. Tùy vào tình trạng và đặc điểm người bệnh mà bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc phù hợp.
Ngoài ra, bệnh nhân cần được đo huyết áp thường xuyên, tốt nhất mỗi ngày vào buổi sáng và chiều. Việc đo thường xuyên giúp phát hiện sớm bất thường về huyết áp (tăng quá cao hay giảm quá thấp), từ đó có can thiệp kịp thời như liên hệ với nhân viên y tế để đánh giá.
Các biện pháp phòng ngừa tăng huyết áp
Thực hiện lối sống sinh hoạt lành mạnh là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa bệnh:
- Tập thể dục thường xuyên giúp tăng cường sự dẻo dai của mạch máu. Như chạy bộ, đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe đạp, yoga,.v.v… Để có hiệu quả tốt nhất, nên tập thể dục ít nhất 5 lần mỗi tuần, mỗi lần tối thiểu 30 phút.
- Giảm thiểu ăn mặn là một trong những cách phòng ngừa hữu hiệu. Lượng muối ăn khuyến cáo cho một ngày không quá 6g (khoảng 1 muỗng cà phê). Lượng muối này bao gồm không chỉ muối ăn nêm gia vị mà còn các gia vị mặn khác như nước mắm, bột nêm, nước tương.v.v….Hoặc thịt ướp muối như cá khô, thịt bacon.
- Tăng cường ăn rau củ quả , giảm ăn thịt, đặc biệt thịt đỏ (thịt gia súc như heo, bò, dê). Giảm ăn các thực phẩm chế biến sẵn (thức ăn nhanh, đóng hộp). Do có nhiều muối và chất béo có hại.
- Giảm cân nếu thừa cân cũng giúp làm giảm huyết áp.
- Hạn chế hoặc không dùng rượu bia. Cần bỏ hút thuốc lá vì không những gây bệnh mà còn dẫn đến bệnh khác. Như bệnh tim, bệnh phổi, ung thư.
Cần lưu ý gì khi dùng thuốc trị bệnh tăng huyết áp
Việc quan trọng nhất là người bệnh phải dùng thuốc liên tục, đúng theo hướng dẫn của bác sĩ, không nên tự ý bỏ thuốc đột ngột. Một số thuốc huyết áp nếu ngưng thuốc đột ngột có thể làm tình trạng tăng huyết áp dữ dội hơn, dễ dẫn đến các biến chứng.
Một số trường hợp dùng thuốc điều trị tăng huyết áp có thể gặp tác dụng phụ. Tác dụng phụ phổ biến là tụt huyết áp, do thuốc làm hạ huyết áp quá mức. Người bệnh sẽ cảm giác xây xẩm, hoa mắt, và có thể té ngã.
Tình trạng này thường xảy ra khi đã dùng thuốc và người bệnh thay đổi đột ngột tư thế, như đang nằm hay ngồi xổm mà đột ngột đứng dậy. Ngoài ra, dùng rượu bia sau khi uống thuốc huyết áp cũng có thể gây tụt huyết áp.
Cách phòng ngừa là chuyển tư thế chậm và từ từ. Nếu tụt huyết áp xảy ra, cần cho người bệnh nằm nghỉ, kiểm tra huyết áp. Uống bổ sung nước nếu huyết áp thấp. Nếu tình trạng không đỡ, lặp lại nhiều lần, cần liên hệ với nhân viên y tế hoặc đến cơ sở y tế để kiểm tra.
Tác dụng phụ có thể khác nhau tùy theo loại thuốc huyết áp
- Loại thuốc huyết áp nhóm “lợi tiểu” sẽ làm tăng đào thải nước tiểu. Vì vậy không nên dùng lúc chiều tối để tránh tiểu đêm.
- Một số ít bệnh nhân dùng thuốc huyết áp nhóm “chẹn canxi” có thể cảm giác chân phù lên một chút. Tình trạng không nguy hiểm vì chỉ là máu trong cơ thể dồn xuống chân. Kê cao chân có thể làm giảm tình trạng này.
- Một số ít bệnh nhân dùng thuốc huyết áp nhóm “pril” (như enalapril, lisinopril) hay “sartan” (như losartan, valsartan) có thể bị ho khan sau khi dùng thuốc. Tình trạng này thường nhẹ và dần hết sau khi tiếp tục dùng thuốc. Nếu tác dụng phụ này vẫn tiếp diễn, cần gặp bác sĩ để kiểm tra.
- Ngoài ra, các thuốc huyết áp cũng có thể gây một vài tác dụng phụ hiếm gặp khác như dị ứng. Vì vậy, nếu thấy có dấu hiệu bất thường nào sau khi dùng thuốc. Cần liên hệ ngay với nhân viên y tế để kiểm tra.
Khi nào cần gặp bác sĩ
Tăng huyết áp rất nguy hiểm. Nguyên nhân do bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Cách để phát hiện bệnh duy nhất chỉ có thể thông qua việc đi khám định kỳ. Thế nên, tăng huyết áp mới có tên là “sát thủ thầm lặng”
Bài viết đã cung cấp cho bạn thông tin cơ bản về bệnh tăng huyết áp. Hy vọng giúp bạn có thể bổ sung kiến thức nhằm phát hiện được bệnh sớm hoặc phòng tránh các nguy cơ tiềm ẩn. Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Không thể bằng lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn đang có các dấu hiệu trên hãy đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị kịp thời bạn nhé.
Các bài viết liên quan:
Nguồn tham khảo: Tổng hợp