ĐẬU ĐỎ ( XÍCH TIỂU ĐẬU ) – Tử món chè cho đến dược liệu

Thông tin cơ bản

1. Thông tin khoa học:

• Tên Tiếng Việt: Đậu đỏ, Xích tiểu đậu, Mễ xích, Mao sài xích…
• Tên khoa học:  Vigna angularis (Willd.) Ohwi et Ohashi.
• Họ: Đậu (Fabaceae).

2. Mô tả cây

• Đậu đỏ là một loại cây thảo sống hằng năm có chiều cao khoảng từ 25 – 90cm, nhánh có cạnh và lông dài. Lá kép gồm 3 lá chét với phần cuống dài khoảng 10 – 12cm, có lông.
• Lá chét xoan, có thùy với phần đầu tròn, dài khoảng 5 – 10cm, rộng khoảng 2 – 5cm. Mỗi lá có 4 – 5 cặp gân phụ, lá kèm thon, có hình lọng dài khoảng 8mm.
• Hoa mọc thành từng chùm ở nách lá, mỗi chùm có khoảng 6 – 12 hoa, đài 5 răng ngắn, tràng màu vàng tươi. Phần quả có hình trụ dài khoảng 6 – 12,5cm, đường kính 0,5 – 0,7cm, chót nhọn. Mỗi quả có từ 6 – 14 hạt, hình trụ, màu nâu đỏ với phần rốn nổi rõ.

3. Phân bố, thu hái và chế biến

Phân bố

• Dược liệu được tìm thấy ở rất nhiều nơi, nhất là ở miền Bắc Trung Quốc như các tỉnh Sơn Đông, Liêu Ninh hay Hà Bắc. Ở nước ta, đậu đỏ được trồng rất phổ biến ở hầu khắp các tỉnh thành, nhất là ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ.

Thu hoạch

• Thời điểm thu hái đậu đỏ thích hợp nhất vào mùa thu khi quả chín.

Bộ phận dùng

• Hạt của cây là bộ phận được sử dụng.

Chế biến

• Sau khi hái quả về sẽ tiến hành đập lấy hạt để phơi hay sấy khô và bảo quản dùng dần.

Công dụng và tác dụng chính

A. Thành phần hoá học

• Phân tích đậu đỏ phát hiện thấy một số thành phần chính như sau: protid, lipid, glucid, chất xơ, a, b – globulin, vitamin A1, B1, B2, calcium, phosphor, sắt

B. Tác dụng dược lý

Theo y học cổ truyền:

• Có tác dụng giải độc bài nung, lợi tiểu tiêu thũng. Thường trị sưng phù tay chân, thủy thũng đầy chướng, mụn nhọt lở ngứa, phong thấp tê đau, vàng da đái đỏ, tả lỵ…

C. Công dụng, tính vị và liều dùng

Tính vị

• Dược liệu có vị ngọt, chua và tính bình.

Qui Kinh

• Được quy vào các kinh: Tâm, Tiểu tràng.

Công năng

• Dược liệu có tác dụng tiêu viêm, kháng khuẩn, hạ cholesterol, lợi tiểu và chống ung thư…

Công Dụng

• Chống oxy hóa:
  • Hàm lượng các chất chống oxy hóa trong loại đậu này rất cao. Giúp bảo vệ cơ thể trước nguy cơ nhiễm khuẩn, đồng thời ngăn ngừa sự lão hóa làn da.
• Ổn định huyết áp:
  •  Hàm lượng Kali cao trong đậu đỏ mang đến tác dụng giúp cơ thể kiểm soát và điều chỉnh mức huyết áp. Đồng thời còn hỗ trợ ngăn ngừa dị tật bẩm sinh ở thai nhi cho phụ nữ trong thai kỳ.
• Tốt cho hệ tiêu hóa:
  • Nhờ hàm lượng chất xơ cao mà loại đậu này có thể đảm nhiệm vai trò giúp cải thiện chức năng của dạ dày và đường ruột.
• Hỗ trợ giảm cân:
  • Khi dùng đậu đỏ, hàm lượng chất xơ nhiều trong nó sẽ giúp tạo cảm giác no. Từ đó giảm việc cung cấp năng lượng.
• Tốt cho làn da:
  • Lượng vitamin C dồi dào sẽ giúp ngăn chặn gốc tự do, đồng thời bảo vệ làn da khỏi tia UV. Ngoài da, loại đậu này còn giúp bổ sung các vitamin nhóm B và vitamin E để tăng cường miễn dịch. Đồng thời giúp các tế bào phát triển khỏe mạnh để hạn chế hình thành các sắc tố khiến da bị sạm.
• Ngăn ngừa bệnh tim mạch:
  • Hàm lượng chất xơ dồi dào trong đậu đỏ được xem là có thể tác động lên quá trình chuyển hóa lipid. Từ đó giúp làm giảm đáng kể nguy cơ xơ vữa động mạch

Lưu Ý

• Đậu đỏ là nguồn nguyên liệu có chứa hàm lượng lectin cao nhất trong tất cả các loại đậu. Lectin là chất rất dễ gây ngộ độc nhất là khi dung nạp với liều lượng lớn.

Liều dùng

• Bạn cần sơ chế để loại bỏ lectin bằng cách ngâm với nước trong 3 – 5 giờ. Tuyệt đối không sử dụng đậu ở dạng sống và chú ý thời gian nấu đậu phải từ 10 phút trở lên. Một số triệu chứng ngộ độc đậu đỏ thường gặp là nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng dữ dội…

Bài thuốc sử dụng

1. Bài thuốc trị viêm thận cấp tính

• Chuẩn bị: 60g đậu đỏ, 500g bí đao, 1 con cá chép.
• Thực hiện: Tất cả nguyên liệu đem nấu thanh món canh, nêm nếm gia vị cho vừa miệng. Ăn hết cả nước lẫn cái khi còn nóng. Mỗi ngày chỉ ăn duy nhất 1 lần và duy trì liên tục trong 5 – 7 ngày.

2. Bài thuốc thanh nhiệt, lợi tiểu, an thần

• Chuẩn bị: 30g đậu đỏ, 8g đảng sâm, 8g đương quy, 1 quả tim lợn cùng 1 ít nấm hương.
• Thực hiện: Tất cả các nguyên liệu trên cho hết vào nồi hầm mềm. Ăn cả cái lẫn uống nước. Có thể chia nhiều lần ăn trong ngày và mỗi ngày chỉ 1 thang duy nhất.

3. Bài thuốc chữa phù thũng, tiểu tiện không thông

• Chuẩn bị: 30g đậu đỏ, 50g gạo tẻ, 50g hạt bo bo.
• Thực hiện: Đem đậu đi ngâm mềm rồi nấu trước. Sau đó cho hạt bo bo và gạo vào hầm nhừ. Nêm thêm đường cho vừa ăn. Dùng ăn trong ngày với liều 1 thang/ngày.

4. Bài thuốc trị viêm tiểu cầu thận

• Chuẩn bị: 90g đậu đỏ, 60g râu ngô, 10g táo đỏ.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem đun sôi trong khoảng 30 phút với 1 thăng nước. Nêm thêm đường vào cho hợp khẩu vị. Dùng uống trong ngày với liều 1 thang/ngày. Dùng liên tục với một liệu trình điều trị kéo dài từ 1 – 3 tháng.

5. Bài thuốc bồi bổ khí huyết, kiện tỳ ích vị

• Chuẩn bị: 30g đậu đỏ, 2 con chim cút cùng 3 lát gừng tươi.
• Thực hiện: Tất cả các nguyên liệu trên đem cho vào nồi hầm nhừ. Nêm nếm gia vị cho vừa ăn, ăn khi còn nóng mỗi ngày chỉ 1 lần.

6. Bài thuốc chữa đầy bụng, ăn không tiêu

• Chuản bị: 30g đậu đỏ cùng với 30g qua đế.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem đi sao vàng rồi tán thành bột mịn.Trộn đều lại với nhau và uống chung với nước sôi ấm với liều 1 thang/ngày.

7. Bài thuốc chữa kiết lỵ, đại tiện ra máu

• Chuẩn bị: 20g đậu đỏ cùng với 20g đương quy.
• Thực hiện: Hai vị thuốc trên cho vào ấm sắc cùng với khoảng nửa thăng nước trên lửa nhỏ. Thu lấy 200ml rồi uống khi còn ấm. Sử dụng đúng 1 thang/ngày.

8. Bài thuốc chữa viêm gan cấp gây vàng da

• Chuẩn bị: 30g đậu đỏ, 30g nhân hạt lạc, 50g đại táo cùng với 200g đường.
• Thực hiện: Cho các vị thuốc vào nồi hầm trên lửa nhỏ đến khi chín nhừ rồi thêm đường. Chia đều thành 3 lần ăn trong ngày, dùng đúng 1 thang/ngày.

9. Bài thuốc trị chứng huyết hôi ở sản phụ

• Chuẩn bị: 50 – 100g đậu đỏ cùng với 200g đường.
• Thực hiện: Đem cho đậu vào nồi hầm nhừ rồi thêm đường vào. Sử dụng hết trong ngày với liều 1 thang/ngày.

10. Bài thuốc trị mụn nhọt

• Chuẩn bị: 200g đậu đỏ.
• Thực hiện: Đem vị thuốc đi nghiền thành bột mịn. Sau đó hòa với nước để thành dạng hồ đặc rồi đắp trực tiếp vào chỗ bị mụn nhọt, sưng tấy. Sử dụng để đắp hằng ngày đến khi mụn xẹp hẳn.

 Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn tham khảo
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam