Đơn đỏ có vị đắng, tính mát, là dược liệu được đánh giá khá cao trong đông y. Theo các chuyên gia đông y, lá đơn đỏ có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, trừ thấp, khu phong, giảm đau, lợi niệu. Vậy có những bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ dược liệu đơn đỏ hiện nay? Cách dùng dược liệu này như thế nào? Hãy cùng Medplus tìm hiểu rõ hơn về loại dược liệu này nhé!
1. Thông tin dược liệu
Tên thường gọi: Đơn đỏ; Cây đơn lá đỏ,…
Tên khoa học: Excoecaria Cochinchinensis Lour
Họ: Thuộc họ Đại kích – có tên là Euphorbiaceae
Đặc điểm dược liệu
Đơn đỏ là loài cây thân nhỏ, cao khoảng 1m. Lá cây có hình bầu dục ngược, thuôn dài, phía trong phiến lá có màu lục bóng, mặt dưới có màu tía đỏ. Hoa cây đơn đổ thường mọc ở ngọn hoặc nách lá, trổ hoa vào mùa hè. Không chỉ được dùng làm cảnh, cây đơn lá đỏ còn được biết đến như một vị thuốc quý có thể trị được nhiều bệnh.
Bộ phận dùng
Lá cây là bộ phận được sử dụng làm dược liệu.
Thu hái và chế biến
Lá cây đơn đỏ có thể được thu hái quanh năm. Tuy nhiên, vào tháng 4 đến tháng 6 là thời điểm thu hái tốt nhất, bởi trời thường xuyên nắng to, cây phát triển tốt, lá to, dày, nhiều nhựa, màu lá đỏ tía nên hàm lượng dược chất trong cây tương đối cao.
Lá đơn đỏ sau khi thu hái đem sao vàng hoặc phơi khô.
Phân bố
Đơn đỏ được trồng làm cảnh hoặc lấy thuốc ở khắp các vùng trên cả nước.
2. Công dụng và tác dụng chính
Thành phần hóa học
Phần lá cây đơn đỏ chứa hàm lượng flavonoid tương đối cao (khoảng 1,5%). – đây là chất có khả năng chống oxy hóa, kháng khuẩn. Ngoài ra, người ta cũng tìm thấy trong lá đơn đỏ các thành phần hóa học hữu ích có công dụng kháng khuẩn, chống dị ứng, tiêu viêm khác như: saponin, anthranoid, coumarin, tanin,…
Tính vị
Lá cây đơn đỏ có vị đắng, tính mát.
Quy kinh
Chưa có dữ liệu nghiên cứu.
Tác dụng dược lý
Theo y học hiện đại
Y học hiện đại ứng dụng lá đơn đỏ điều trị những bệnh lý sau:
- Mẩn ngứa, mụn nhọt
- Zona
- Mề đay, dị ứng
- Vú sưng tấy
- Sốt, cảm, nhức đầu, phong thấp đau nhức.
- Kinh nguyệt không đều
- Kiết lỵ, tiểu ra máu, huyết nhiệt mụn nhọt lở ngứa.
Theo y học cổ truyền
Đơn đỏ là dược liệu được đánh giá khá cao trong đông y. Theo các chuyên gia đông y, lá đơn đỏ có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, trừ thấp, khu phong, giảm đau, lợi niệu. Nhờ vào những tính chất trên, lá đơn đỏ được dùng để điều trị: mụn nhọt, mẩn ngứa, dị ứng, đại tiện/ tiểu tiện ra máu, tiêu chảy lâu ngày, lỵ…
Cách dùng và liều lượng
Cách dùng: Sắc uống độc hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.
Liều lượng: 10 – 20 gam / ngày.
3. Bài thuốc chữa bệnh
Chữa mề đay, dị ứng
Mề đay, dị ứng là bệnh ngoài da, nhưng chủ yếu là do thân nhiệt cao hình thành. Vì thế, để chữa bệnh này, cần những bài thuốc có tính mát như đơn đỏ. Cách áp dụng:
Cách 1:
- Chuẩn bị: Lá đơn đỏ 16 – 20g. Có thể gia thêm vỏ núc nác, ké đầu ngựa và kim ngân mỗi vị 8 – 10g.
- Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước, chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.
Cách 2:
- Chuẩn bị: Tầm phong và lá cây đơn lá đỏ mỗi vị 100g.
- Thực hiện: Rửa sạch dược liệu, đun sôi với 2.5 lít nước trong khoảng 10 phút. Dùng 1 chén nước sắc uống, phần còn lại dùng để tắm hoặc ngâm rửa.
Trị vú sưng đỏ, đau nhức, mụn nhọt ở vú
Đây là tình trạng nhiều phụ nữ gặp phải. Áp dụng bài thuốc từ lá cây đơn đỏ giúp giảm thiểu tình trạng này nhanh chóng.
- Chuẩn bị: Lá đơn đỏ 15 – 20g.
- Thực hiện: Rửa sạch, đem dược liệu sắc lấy nước uống, chia nước sắc thành 2 – 3 lần sử dụng. Ngoài ra có thể dùng dược liệu khô đem vò nát, sao nóng và bọc trong túi vải, chườm lên vùng đau nhức.
Trị mụn nhọt và mẩn ngứa ngoài da
Kết hợp lá đơn đỏ với một số nguyên liệu khác để bài thuốc đạt hiệu quả tốt nhất:
- Chuẩn bị: Cành đơn lá đỏ 20 – 30g, phối hợp thêm một ít đậu ván tía, thài lài tía và bầu đất tía.
- Thực hiện: Sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
Trị trẻ em đi lỵ, đại tiện ra máu
Đơn đỏ không chứa thành phần độc tố, trái lại có chứa thành phần berberine dồi dào nên phù hợp chữa lỵ cho trẻ em. Cách áp dụng như sau:
- Chuẩn bị: Lá đơn đỏ 1 nắm.
- Thực hiện: Rửa sạch, sắc lấy nước uống.
Trị tiêu chảy lâu ngày
Kiên trì áp dụng bài thuốc từ đơn đỏ từ 1-2 tuần để trị chứng tiêu chảy bằng cách dưới đây:
- Chuẩn bị: Gừng nướng 1 miếng và lá đơn đỏ (sao vàng) 15g.
- Thực hiện: Đem sắc với 600ml còn lại 200, chia thành 3 lần uống trong ngày.
Trị bệnh viêm da cơ địa
Đơn đỏ có tác dụng điều trị bệnh ngoài da hiệu quả, trong đó có viêm da cơ địa.
- Chuẩn bị: Lá đơn đỏ 5 lá và ½ thìa muối hạt.
- Thực hiện: Đem lá đơn đỏ rửa sạch, để ráo nước rồi giã nát với muối hạt. Vắt nước cốt uống 2 lần/ ngày, còn phần bã dùng đắp và xát nhẹ lên vùng da cần điều trị.
Trị bệnh mất ngủ, zona thần kinh
Đơn đỏ có tác dụng an thần, trị chứng mất ngủ và zona thần kinh. Bài thuốc cụ thể:
- Chuẩn bị: Lá đơn tía tươi 20 – 30g.
- Thực hiện: Sao vàng hạ thổ, đổ nước ngậm rồi sắc lấy khoảng 500ml. Mỗi lần dùng 150ml, ngày dùng 2 lần.
Trị thấp khớp
Bài thuốc từ đơn đỏ trị thấp khớp đòi hỏi khá nhiều nguyên liệu. Người bệnh có thể tìm mua ở các trung tâm dược liệu y học cổ truyền.
- Chuẩn bị: Lá bạc thau (sao vàng), lá đơn tướng quân và lá cây đơn đỏ mỗi vị 12g, ké đầu ngựa và rễ gối hạc mỗi vị 16g, lá thông 8g, dây kim ngân 10g. Nếu hàn nhiều gia thêm thổ phục linh và tỳ giải mỗi vị 16g, nếu phong nhiều gia thêm kinh giới 12g và vòi voi 16g.
- Thực hiện: Sắc với 600ml nước với lửa nhỏ cho đến khi còn 200ml, chia thành nhiều lần uống trong ngày. Nên sử dụng bài thuốc trước khi ăn.
Hỗ trợ điều trị bệnh viêm đại tràng thường xuyên đi phân lỏng
Đây là bài thuốc hiệu quả nhưng lại ít người biết đến. Người bệnh có thể dễ dàng áp dụng bài thuốc này tại nhà:
- Chuẩn bị: Lá đơn đỏ (khô, sao vàng) 15 – 20g.
- Thực hiện: Sắc với 1 lít nước còn lại 300ml nước sắc, thêm vài lát gừng vào khi thuốc còn ấm. Chia nước sắc thành nhiều lần uống trong ngày.
Trị chứng kiết lỵ ở trẻ em và tiêu chảy mãn tính
Trẻ em có thể áp dụng bài thuốc từ đơn đỏ để trị kiết lỵ và tiêu chảy, tuy nhiên cũng không nên lạm dụng bởi hệ tiêu hoá của trẻ còn yếu, sử dụng trong một thời gian dài có thể gây ảnh hưởng không tốt đến sức khoẻ.
- Chuẩn bị: Ké đầu ngựa, kim ngân đằng, đơn lá đỏ, liên kiều mỗi vị 8 – 12g.
- Thực hiện: Sắc lấy nước, chia thành 3 lần uống. Sử dụng bài thuốc trước khi ăn, ngày dùng 1 thang cho đến khi bệnh thuyên giảm.
4. Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu
Trong quá trình điều trị bệnh bằng đơn đỏ cần lưu ý:
- Người bị chứng khó đông máu hoặc hay chảy máu không nên dùng.
- Tránh nhầm lẫn cây đơn lá đỏ với đơn hoa đỏ thuộc họ Cà phê và cây đơn tướng quân (khôi tía, cây lá khôi, khôi nhung).
- Các bài thuốc đắp, ngâm rửa, tắm từ cây đơn lá đỏ chỉ thích hợp với những trường hợp bệnh nhẹ và chưa có hiện tượng bội nhiễm. Trong trường hợp tổn thương da xảy ra trên diện rộng và có dấu hiệu viêm, sưng nóng, đau nhức, bạn nên phối hợp với các biện pháp điều trị chuyên sâu được bác sĩ chỉ định.
5. Lời kết
Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Dược Liệu cũng như một số bài thuốc hay về vị thuốc này nhé!
Lưu ý:
- Thông tin về dược liệu mang tính chất tham khảo
- Quý độc giả không nên tự ý sử dụng phối bài thuốc mà sử dụng
- Quý độc giả nên tham vấn ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, để hạn chế tác dụng phụ và tác dụng không mong muốn
Nguồn: tracuuduoclieu.vn
Xem thêm bài viết: